Page 32 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 32

tarih çevresi

DİPNOTLAR

1 Arabistan Yarımadasının doğusu ile İran’ın gü-           11 Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Basra Center
neybatısı arasında kalan Hint okyanusuna bağlı             for Middle Eastern Strategic Studies, Editörler:
körfez. Yusuf Hallaçoğlu, Diyanet İslam Ansiklo-           Cengiz Eroğlu, Murat Babuçoğlu, Orhan Özdil,
pedisi 5. Cilt 114. Sayfa Basra körfezi Maddesi            Global Strateji Enstitüsü, Ankara 2005, s. 14.

2 Basra Körfezi yalnızca Osmanlı Devleti açısında          12 Osmanlı Döneminde Irak, Osmanlı Arşivi Daire
değil İngiltere için de son derece öneme sahiptir.         Başkanlığı, Yayın nu: 83, İstanbul, 2006.
İngiliz siyasetinin 1798’den sonra öncelikli amacı
doğudaki sömürgelerine saldırmak amacıyla kör-              13 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Esas Ev-
fezi bir geçiş üssü olarak kullanmak veya bir “ile-        rakı, Karton No:14, Evrak No:211, Zarf No:126,
tişim kanalı” olarak tanımladıkları körfezdeki             Kutu
yapıyı değiştirmek isteyenlere karşı burayı koru-          No:7. “Irak’a dair Nusret Paşa’nın Layihası”;Selda
mak olmuştur. Farah Toufic, “Protection and Poli-          Kaya Kılıç, “Nusret Paşa’nın Irak’da Islahat Öneri-
tics in Bahreyn, 1869-1915”, American University           leri”,XIV. Uluslar arası Türk Tarih Kongresi (Turkish
of Beirut, Beyrut 1985,s.14-15.                            Congress of History),Ankara, 2002.

3 Dicle ve Fırat’ın birleşmesinden meydana gelen           14 İlber Ortaylı; Osmanlı İmparatorluğu’nda İkti-
büyük Şattü’l- Arap Nehri, şehrin ortasından geçe-         sadi ve Sosyal Değişim Makaleler I, Ankara 2004,
rek Basra Körfezine akmaktadır. Bu büyük nehir,            s. 173–174
her türlü deniz ve nehir taşımacılığına elverişli
olup, 24 saat içinde iki defa gel-git olayı yaşamak-       15 Besim Darkot-M. Tayyib Gökbilgin, “Basra”,
tadır. Basra’da bağ ve bahçe olmakla beraber dağ           İ.A. , MEB Yay. , s. 325
ve orman olmadığından sık sık sel baskınları mey-
dana getirmektedir. Basra Vilayet salnamesi,1302.          16 Ortaylı; a.g.e. , s. 174–175.

4 Ahmet Ağaoğlu, “İngiltere ve Hindistan” , Cum-           17 Basra’da yetişen hurma çeşitleri şunlardı: Ha-
huriyet Matbaası, İstanbul,1929,s.12.                      lavi,Sayir,Hadravi,Öse Ümran, Berhi, Beryem, Sü-
                                                           veydan, Avit, Fersi, Eşresi, Cevzi, Mektum, Hesabi,
5 Salih Özbaran, ‘’XVI. Yüzyılda Basra Körfezi             Petres, Zehdi, Kantar, Tayyibü’l isim, Şeker,
Sahillerinde Osmanlılar: Basra Beylerbeyliğinin            Umu’d-dihin, Vekü’l-Cuma, Binti’l-seb, Aşkar,
Kuruluşu’’, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakül-          Asabiu’l-acuz, Benati, Leylevi, Hedl idi. Bu hurma
tesi Tarih Dergisi, sayı 25, İstanbul 1971, s. 53–         çeşitlerinin en lezzetlisi ve muteber olanı Halavi,
57. Ayrıca detaylı bilgi için bakınız: Salih Özbaran:      Hadravi ve Zehdi olanıdır. Geri kalan çeşitler “ di-
Yemen’den Basra’ya Sınırdaki Osmanlı, Kitap Ya-            ğerleri” adı altında her yerde satılabilir. Osmanlı
yınevi, İstanbul 2004.                                     Vilayet Salnamelerinde Basra, s.123.

6 1756 yılında baştaki Sabah ailesinin iktidarı ele        18 Basra’da “Kare-i Kebir, “Kare-i Sagir” hurma öl-
aldığı Kuveyt (Hintçe kale sözcüğünün Arapça kı-           çümünde kullanılırdı.
saltmasıdır.) prensliği bunlardan en önemlisidir.
Bernard Lewis, Ortadoğu: İki Bin Yıllık Ortadoğu           19 Basra’daki meyve ağaçları şöyleydi: Erik, Elma,
Tarihi, Arkadaş yayınevi, Ankara,2013,s.416-417.           Üzüm, Üzüm Korası, İncir, Turunç, Muz, Portakal,
                                                           Limon, Nar. , Osmanlı Vilayet Salnamelerinde
7 Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Basra Center for          Basra, s.123.
Middle Eastern Strategic Studies, Editörler: Cengiz
Eroğlu, Murat Babuçoğlu, Orhan Özdil, Global               20 Basra’da meyve ve sebze çeşitleri “okka” ile sa-
Strateji Enstitüsü, Ankara 2005, s. 13.                    tılır ve alınırdı. Osmanlı Vilayet Salnamelerinde
                                                           Basra, s.126.
8 Oktay Kızılkaya, XIX. Yüzyılın Sonu, XX. Yüz-
yılın Başlarında Basra Körfezi’nde Uluslar arası           21 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Esas Evrakı,
Hakimiyet Mücadelesi, Turkish Studies, Internatio-         13 Eylül 1880 ( h.08/ L/1297), Mutasarrıf Hasan
nal Periodical Fort he Languagesi Literature and           Paşa’nın Basra Sancağı’nın İhtiyacat ve Islahatına
History of Turkish or Turkic Volume, 8/7 Summer            Dair Layihası.
2013.s.294.
                                                           22 Ortaylı; a.g .e. , s. 176–177.
9 Selda Sert, Bir Toprak Rejimi Olarak Emlâk-ı
Hümayun: Basra Örneği (1876–1909), Yüksek Li-              23 Hububat ve tüm zahire çeşitleri “batman” ve
sans Tezi, İstanbul, 2006, s. 48                           tağar” ile ölçülüp değerlendirilirdi. Osmanlı Vilayet
                                                           Salnamelerinde Basra, s.126.
10 Zekeriya Kurşun, Necid ve Ahsa’da Osmanlı
Hâkimiyeti, Ankara 1998, s. 7                              24 Mahsuller ise şunlardı: Buğday, Arpa, Çeltik,
                                                           Kum darı, Ak Darı, Mısır, Madımak, Susam, Os-
                                                           manlı Vilayet Salnamelerinde Basra, s.123.

                                                           25 Diğer mahsulâtlar içinde yetiştirilen sebze çeşit-
                                                           leri de şöyle idi: Bakla, lahana, Domates, Kavun,

                                                       30
   27   28   29   30   31   32   33   34   35   36   37