Page 27 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 27
tarih çevresi
ihtiyaçlarını karşılamak için civardaki yerleşim zayıflığına bağlarlar. Kılıcı yüzlerine sürdüğün
yerleri (şehir, kasaba) ile irtibat kurarlar. sürece itaat ederler, kılıcı uzaklaştırınca da
İhtiyaçlarını gördükten sonra deyim yerindeyse yağmalarlar ve öldürürler.34
yine atalarının kadim diyarı olan geniş çöllere
dağılırlar. Bölge halkı bu denli zor ve tehlikeli
yaşam koşullarına alışık da olsa, Basra’nın
Bedeviler yerleşik hayattan nefret ettikleri havası da yaşayanları rahatsız edecek ölçüde
için ziraatla uğraşmazlar. Ancak hasad zamanı kötü idi. Ayrıca her sene yaz mevsiminde sıtma
pek çok zirai alanı yağmalamaktan da hastalığı ortaya çıkıyordu. Bu nedenle halk
kaçınmazlar. Mevsimine göre yer değiştiren bu arasında pek çok hastalık yayılmaktaydı. Bu
bedeviler zorla da olsa başkalarının alanına durumun sebebi, devletçe öteden beri
girmekten çekinmezler. Ve geçtikleri yerlerde engellenmeye çalışılan Cezayir suları idi. Bu
bağ ve bahçeleri yağmalarlar. Bu mevcut durum illet yüzünden ahalinin çoğunluğu, özellikle de
da Bedeviler ile yerleşik halk adını alan ticaret ve ikamet için dışarıdan gelenlerin
Hadariler arasında sık sık kavgalara neden tamamı vaktinin çoğunu mikroplu sular ile
olurdu. Hadariler, Bedevilerin bu yağmalarından bulaşan hastalıklar ile uğraşmaktaydı.35
korunmak için çoğu kez bedevilere “uhuvve” adı Salnameleri incelediğimizde; Kentin nüfusunun
altında ‘’Kardeşlik Vergisi’’ verirlerdi.33 sürekli şekilde, gerek civardaki aşiret saldırıları,
gerekse de etrafının kanallar ve bataklıklarla
Hayat tarzları “gazve” adı verdikleri çevrili olmasından kaynaklanan sıtma ve veba
yağmalama üzerine kurulu olan çöl Araplarının salgınları yüzünden azaldığını görüyoruz. 1820-
askeri tedbirler ile durdurulması imkânsızdı. Bu 1821 (H. 1236)’da Basra’da kolera hastalığı baş
yüzden Osmanlı Devleti de Basra ve civarındaki göstermiş ve tam on iki gün boyunca şiddetli bir
yolların ve yerleşik ahalinin güvenliğini şekilde devam etmiştir. Daha sonra hafiflemeye
sağlamak için belli başlı bedevi ailelerinin başlamış ise de, ölen insan sayısı o kadar fazla
şeyhlerine ‘’urban tahsisatı’’ adıyla yıllık maaş idi ki, pek çok ev kimsesiz kaldığından
veya hediyeler vermekteydi. Karşılığında da kapanmış, defnedecek kimse olmadığından
yerleşim yerlerine saldırmayacaklarına dair senet camilerde ve sokaklarda cesetler üst üste
almaktaydı. Ancak bu hediyeler veya maaşlar yığılmış ve halk çöllere doğru kaçmıştır.36
bedeviler için bağlılık sayılmazdı. Çünkü bu Basra’da meydana gelen bu sıtma sorununun
tahsisatı almadıkları takdirde ilk fırsatta tekrar ortadan kaldırılması için Basra valisi Nasır
yerleşim yerlerine saldırmaktan geri Paşa’nın mutasarrıflığı zamanında Cezayir
durmazlardı. sularını önleyecek olan sedler bir sene zarfında
tamamen yaptırılmış ise de suların şiddetinden
Bedevi Arap aşiretleri “gazve” yapmadan bazı mahalleri suya dayanamayarak kırılmıştı.
asla tatmin olmazlar. Ayrıca onlar çevrelerinde Bu sedlerin tekrar yaptırılması gerekmişti. Fakat
güçlü bir hükümet de istemezler. Daima bir sene zarfında bu sedlerin yapılması müşkül
kendilerini affeden hatta maaş veren zayıf ve yapılsa bile devamı mümkün değildi.
hükümetlerin dostudurlar. Zira güçlü hükümet Bunların yapımı dört beş seneye taksim olunarak
onları terbiye eder, zayıf hükümet ise razı eder. her sene bir kısmının yaptırılması lazımdı.
Bu Araplar sadece kılıçtan anlarlar. Kendilerine
iyi muamele gösterildiğinde bunu hükümetin
25
