Page 28 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 28
tarih çevresi
Ayrıca evvelki sene yapılan mahallerin gereği mahzurun giderilmesi gerekmektedir. Bunun
içinde Fırat ve Dicle yoluna daimi surette itina
gibi tahkimiyle ikinci sene diğer kısmının sed ve göstermek gerekir. Onun için buraya ikişer-üçer
ve daha sonrada gelir elde ettikçe, beşer-onar
bendine çalışılmalı ve bu tertip üzere dört beş kıta tarak vapurlarının konulmasıyla nehrin
yataklarını temizlemek gerekmektedir. Özellikle
sene zarfında tamamlanmalıydı.37 bu tarama usulünün yukarıdan aşağıya doğru
uygulanması gerekmektedir. Hatta bu bölgeye
Basra’nın günlük yaşamına dair bu tarz tarak vapurlarının büyüklerinden üç-dört kıta
konulup Hayy ve Şatra taraflarındaki arazinin
sorunlarının yanında bunlardan da önemli siyasi meydana çıkarılmasıyla, seyr-ü sefain’e güzel
bir hizmet edilmiş olacaktır. Bu başlı başına bir
sorunları vardı. İngilizler, bölgede kısmi imar faaliyeti olacaktır. Bu da adı geçen heyetin
yapacağı iskân ve imardan meydana gelen
derecede olan, Osmanlı hâkimiyetini kötülemek gelirin böylece tekrar imar işi için harcanmasına
vesile olacaktır.39
için her fırsatı değerlendiriyordu. Bölgede
Yüzyılın sonlarında buraya gelen V.
bulunan bazı Osmanlı memurlarının yaptıkları Cuinet Basra’nın nüfusunu 18.000 olarak
göstermekte, Kamûsü’l-a‘lâm’da ise nüfusun
en ufak hata ve yolsuzlukları, Osmanlı 20.000 civarında olduğu kaydedilmektedir.
Şehirde birçok cami, mescit, han ve mahzenle
yönetimini kötülemek için propaganda büyük bir çarşı bulunduğu, ayrıca 20 km.
uzunluğunda bir surla çevrili olduğu, çevresinde
taarruzuna dönüştürüyordu. İngiliz hurmalık ve bahçelerin yer aldığı, hurmalarının
ve güllerinin çok meşhur olduğu
propagandasının ana teması, Osmanlının kötü belirtilmektedir.40 Bölgenin yerlisi olmayanların
cümlesi ancak kış mevsiminde ikamet ve ticaret
idaresiydi.38 edebilip, yaz mevsimi geldiğinde dağılmaktaydı.
Gidecek yeri olmayanlar ise bu vahamet içinde
XIX. yüzyıl sonlarına gelindiğinde, bu yaşamaya mecbur kalıyordu. Bu meselelerin
çözümü Basra’nın mamuriyeti için alınması
bölgenin sorunlarından bir diğeri de, birçok gerekli önlemlerin başlında gelmekteydi. Bütün
bu olumsuz iklim ve hava şartlarına rağmen,
mahalde eskiden bol miktarda su bulunduğu bölge stratejik açıdan ve diğer kaynakları
açısından Avrupalılar için cazibe merkeziydi.
halde, mahalli hükümet bakmadığından zaman
İngilizler, Hindistan’a gidecek bir yol
içinde kurumasıdır. Ayrıca bazıları da Araplar ararken Süveyş kanalını açmayı düşündüler.
Fakat böyle bir durumun gündeme gelmesi
tarafından kasden üstleri örtülerek gizlenip boğazlar meselesini yeniden gündeme taşınması
kapatılmıştır. Bunların tamir edilerek
açılmasıyla buralardaki arazide ziraat yapılması
mümkün olacaktır. Ayrıca dağlar arasında baraj
inşasıyla yağmur sularının toplanarak, senelerce
idare edebilecek şekilde su ihtiyacı giderilebilir.
Bu durumlarda yeri ve zamanı geldiğinde ıslah
ve icra heyetinin nazar-ı dikkati çekilerek,
buralarda yerleşim alanı olarak açılabilir. Ayrıca
Fırat ve Dicle’nin ana yatakları dolmuştur.
Çoğunlukla yukarıdan gelen yağmur ve kar
sularını toplayamamaktadır. Bu nedenle bu
yağmur ve kar suları boşa giderek, bunlardan
“hur” tabir ettikleri göl ve bataklıklar
oluşmuştur. Bunların çevresi de geçit vermez
kamışlıklar ile kaplanmıştır. Bu nedenle buralar
hükümet ve zabitanın korumasından çıkmış
imarlaşma kabiliyetini kaybetmiş birer pislik
yatakları haline gelmiştir. Bundan dolayı bu
26
