Page 36 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 36
tarih çevresi
olmasını da buna delil olarak gösterebiliriz. halkinin eski gelenekler ve adetlerini makbul
Çalışmamızda bu layıha esas alınarak ve muteber olarak yeni mezhebe referanslar
cikarip saltanatlarini ve siiligi gunden gune
Osmanlıyı her zaman yakından etkileyen dın saglamlastirmaya calismislarldir. Safeviler, bu
konusu üzerınde bir Osmanlı subayının bakış yeni mezhebin yayilmasini devam ettirmek
acısı ve buna parelel olarak da Ortadogu icin Iran`daki eski adetleri ve milli
cografyası uzerındekı Osmanlı topraklarının bayramlarini ser`en de kabul goren onemli
sosyal ve kulturel bır analızı yapılacaktır. islami olaylara karistirmislardir. Hatta daha
sonradan Iran tahtina cikacak olan Kacar
Bınbası Alı Rıza “Sııyetın Zuhuru” alt Hanedanligi bile halkin duygularini oksamak
baslıgında Sıılıgın Iran`da kurulmus olan icin Siiligin benimsenmasi ve yayilmasi icin
Safavi Devleti`nin saltanatinin devami icin gayret sarfetmislerdir8.
Osmanliya da karsi olmak uzere Siiligi
kullandiklari gorusudedir4. XVI. yy`da Sah Siiligin Osmanli`da tesir ettigi ilk yer
Ismail tarafindan kurulan Safevi Devleti Bagdat ve havalisi olmustur. Cunku isbat-i
zamanla guclenerek Anadolu ve Iran`da aliye Irak`ta ortaya cikmistir. Iran`dan buraya
kendilerine bir cok taraftar buldular. Sah her sene yuzbinlerce ziyaretci gelmektedir.
Ismail zamaninda iyice guclenen Safeviler Cogu bu ilimle mesgul Iran alimlerinden
Tebriz`i de ele gecirip, Azerbeycan`in hakimi icazet almak isteyen Iranli talebelerin buraya
olduklarinda devletin kurulusu da 1501`de gelmesi sart halini almistir. Ehli sunnet
tamamlanmis oldu. Ardindan Irak-i Acem ve ulemalarin seviyeleri bu alimlerle basetmeye
Fars bolgesini aldi. Diyarbakir`a kadar yetmediginden Siilik Irak`ta gunden gune
ilerleyen Sah Ismail boylece Anadolu ve yayilmistir. Safevilerin yayilmak icin
Suriye ile de baglanti sagladi. Boylece uyguladiklari Sii politikasi onemlidir. 12.
ulkesinin sinirlari Firat`dan Ceyhun`a kadar Imam Mehdi doktrini Islam aleminde resmi
genislemis oldu5. hakimiyete karsi cikan , siyasi kuvvetler icin
uygun bir ideolojik baz idi. Siiler, Sah
Safevi Devleti gibi bir devlet, Iran Ismail`in 12. Imam olduguna inaniyorlardi.
topraklarinda kurulmus olan en buyuk Orta Anadolu`daki Sii propagandasi acikca
devlettir6. Sah Ismail`in devletini baslangicta Osmanli`nin butunlugunu sarsar hale gelmisti.
kurmak ve sonradan da genisletmek icin Siiligi Durum karsisinda pasif kalmayi yegleyen II.
kullandigi asikardir7. Sah Ismail, kimi Bayezit, sadece Anadolu`daki Safevi
Dervislere , Sah`lik payesi vererek bunlari muridlerinin Iran`a goc hareketini durduracak
sokaklara dokmustur. Bunlar da kendilerine tedbirler aldi. Sah, muritleri araciligi ile Siiligi
verilen bu payenin hatirina Siilik icin Anadolu`ya yaymak icin teblig faaliyetlerini
mersiyeler, medhiyeler yazmak suretiyle her artirdi. Sah Ismaili`in etkinligi Karaman
sinif halkin zihinlerini karistirip , Siiligi kabule eyaletine kadar uzanmisti. Hatta Sufi Dervisler
zorlamislardir. Boylece Sah Ismail hem tahtini II. Bayezit`a bir suikast girisiminde dahi
kuvvetlendirmis, hem de dogudaki bulundular. Ardindan Safevi taraftarlarinin bir
muslumanlarla arasina bir set cekmeye cogu Mora`ya suruldu. Dogu`daki garnizonlar
muaffak olmustur. Safaviler Iran halkina o guclendirildi. Fakat alinan bu tedbirlerin
zamanlar bu yeni mezhebi zorla kabul
ettirmislerdir. Bunun devami icin de Iran
34
