Page 22 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

CADC) yer alan “Memoires et documents (MD) “Turquie” adlı alt tasnifte yer almaktadır. Bu tas-
nifte yer alan 20-27 ve 72-86 numaralı dosyalar Boislecomte’un Doğu Misyonu sırasında kaleme
aldığı yazışmaları içermektedir. Boislecomte, raporlarını önceleri 1832-1834 arasında Dışişleri Bakanı
olan Broglie’ye ve akabinde Broglie’nin yerine göreve gelen Rigny’e hitaben kaleme almıştır.13 İçerik
olarak baktığımızda ise, 8 Nisan 1833 tarihli görevlendirme yazısı ile İskenderiye’ye ulaşan Bois-
lecomte, burada tutmaya başladığı raporlarında ilk olarak dönemin siyasi yapısına ve gelişmelerine
değinmektedir. Avrupa Devletleri’nin Mısır Meselesi’ne bakış açısına, İngiliz ordularının İskender-
iye’ye gelişine, İngiliz Elçisi Campbell ile baronun yazışmasına, İbrahim Paşa’nın faaliyetlerine,
Doğu sorunu çerçevesinde İskenderiye’de yaşananlara, Mehmed Ali Paşa ile Babıâli arasında yaşanan
gelişmeler ve yapılan müzakerelere, baronun Kahire’ye yaptığı seyahatine ve raporunun sonlarında
kısa bir şekilde Mısır’ın ekonomik yapısına değinmektedir. Baron, Mısır’daki Misyonunun bitiminden
sonra buradan İstanbul’a olan yolculuğu sırasında gözlemler yapıp, bu gözlemlerini raporlar halinde
sunmaya devam etmiştir. Bu gözlemlerinde II. Mahmud tarafından yapılan reformlara, Mehmed Ali
Paşa’nın sahip olduğu orduya, imparatorluğun durumuna, imparatorlukta oluşturulmaya çalışılan yeni
orduya ve askeri düzenlemelere değinmiştir. Burada özellikle İstanbul’da açılan askeri, mühendislik,
tıp ve cerrahlık okullarına, Osmanlı ordu ve donanmasının durumuna, imparatorluğun doğal liman-
larına, denizcilik okullarına, Kaptan Tahir Paşa’nın faaliyetlerine, tersanelerin kaldırılmasına değin-
mektedir.14

Baronun bu raporunun ikinci kısmında ise Suriye ve Anadolu’da tuttuğu notlar yer almaktadır.
Raporunun bu kısmında kutsal yerler meselesine, burada yer alan kutsal yerlerin korunmasına, bölgede
bulunan Marunîler ve Dürzîlerin durumuna, Mısır’ın askeri yapısına, Suriye’de yer alan dinlere ve
kültlere, Hıristiyanlığın Doğu’daki durumuna, Suriye’deki etnik ve dini yapıya, Suriye’nin ekono-
mik ve ticari yapısına, Mehmed Ali Paşa’nın Suriye’de otoritesini sağlamak için yaptığı girişimlere,
Hindistan ve Avrupa arasındaki iletişimi sağlayan Fırat yolunun yeniden açılması projesine, Anado-
lu’nun mevcut politik yapısına, Osmanlı İmparatorluğu sınırlarındaki adalara ve bu adaların genel idari
ve mali yapılarına değinmektedir. Baron bu raporunun sonlarında ise Suriye’den İstanbul’a varışını ve
21 Şubat 1833’de Mısır’da çıkan isyan üzerine Rus ordularının Osmanlı’ya yardıma gelmesi hadisesi-
ni ve genel durumu anlatmaktadır.15

Bu raporlarında Osmanlı Devleti’nin idari yapısına, yönetim biçimine değinen baron, raporunun
diğer kısımlarında, Sultan II. Mahmud’un yaptığı reformları, Osmanlı Devleti’nin maliyesi ve ticari
hayatını ele almaktadır. Bunun yanında, İstanbul’dan ayrılmasının ardından Balkan topraklarında ve
bölgedeki adalarda ikametini ve gözlemlerini sürdüren baron, kaleme aldığı raporlarında zaman zaman
birbirini tekrar eden bilgilerin bulunmasına rağmen, genel itibarla Balkanların yapısı üzerinde durmuş-
tur. Bu raporlarında, Rumeli, Trakya, Bulgaristan’ın ticari yapısına, bölgedeki savunma sistemlerine
ve nüfus yoğunluğuna değinmektedir. Raporunun diğer kısımlarında Tuna Eyaletlerinin, diğer Avrupa
Devletleri ile olan ilişkilerine, Eflâk’ın sahip olduğu zenginliklerin miktarına ve değerlerine, idari
yapısına, askeri gücüne ve vergi toplama sistemlerine, halkın çeşitli sınıflara ayrılmasına, Tuna’nın ti-
caret ve denizciliğine, Eflak ve Boğdan’ın politik yapısı hakkında birkaç detaylı bilgiye ve bölgede ika-
metine ve dair birkaç detaylı bilgiye yer vermektedir.16 Gözlemlerine Bosna ve Sırbistan ile devam eden
baron, Bosna’daki üretim endüstrisine, ticari yapıya, Sırbistan’da yaşayan halka ve demografik yapıya,
Sırbistan’ın üretim ve ticari yapısına, bölgedeki genel idari yapıya, hükümete ve gelenek-göreneklere,

22