Page 18 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Bir Fransız Bürokratın Gözüyle Sultan Mahmud’un Reformları ve
1830’ların İstanbul’undan Toplumsal Değişme*

Doç. Dr. Özgür YILMAZ**

Giriş
İster seyyah ister özel bir misyon ile gönderilen bir görevli olsun Osmanlı ülkesine gelen yabancıların
izlenimlerine asıl ilham kaynağı olan şehir başkent İstanbul olmuştur. Öyle ki İstanbul ülkedeki tüm
çeşitliliğin ve zenginliğin görülebileceği ve değişimlerin de ilk olarak izlenebileceği merkezdi. Bu
bağlamda belirli bir görev çerçevesinde Türkiye’ye gönderilen ve İstanbul’da ikamet eden görevlilerin
gerek yayınlamış oldukları anılarında gerekse de bağlı oldukları elçilik veya bakanlıklar ile yapmış
oldukları özel yazışmalarda İstanbul üzerine zengin bir literatür mevcuttur. Elbette Osmanlı ülkesine
yönelik yabancı ilgisinin yoğunlaştığı dönem Osmanlı-Avrupa ilişkilerinin geçmiş dönemler ile mu-
kayese edilmeyecek derecede yoğunlaştığı ve sadece siyasi olarak değil kültürel ve iktisadi olarak da
kendini gösterdiği 19. yüzyıl olmuştur. Bu bağlamda çok değişik meslek gruplarına mensup pek çok
yabancı gerek başkenti gerekse de ülkenin değişik bölgelerini konu alan resmi veya gayri resmi zengin
bir tarihi kaynak ortaya çıkarmışlardı. Bunların bir kısmı hatırat olarak yazarlarının kişisel yayınları
olarak neşredildiği gibi bazıları da resmi yazışmalara konu olmaları itibarı ile yurtdışındaki değişik
arşivlerin muhtelif tasniflerinde yer almaya devam etmektedir. Bu çalışma Mısır Meselesi vesilesi ile
1833’ün sonunda İstanbul’a gelen Fransız diplomat Baron Boislecomte’un İstanbul’da kaleme aldığı
ve Fransa dışişleri bakanlarına gönderdiği çok zengin raporların sadece İstanbul ile ilgili olanlarına
dayanmaktadır. Baronun yazışmalarına geçmeden önce misyonunun ortaya çıkması sürecine dair bazı
bilgiler vermek yerinde olacaktır. Bilindiği gibi Mora’da başlayan isyanı bastırmakta güçlük çeken
Babıâli Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa’dan yardım istemiş ve Mehmed Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa
kumandasındaki Mısır kuvvetleri kısa bir sürede Mora İsyanı’nı bastırmayı başardı. Fakat Osman-
lıların Yunan isyanını bastırması büyük güçlerin çıkarlarına uygun olmadığından İngiltere, Fransa ve

*Bu çalışma daha önce Osmanlı İstanbulu-V adlı sempozyumda sunulmuş ve sempozyum bildiri kitabında yayınlanmıştır.
**Doç. Dr., Samsun Üniversitesi, İİSBF, Tarih Bölümü

18