Page 21 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Suriye’yi terk etme gerekliliği anlatılmalıydı. Buna göre baron, Mehmed Ali Paşa’yı, Fransa’nın
kendisinin menfaatleri için hareket ettiğine, aralarında süren dostluk adına, sonuçlarının kendisi için
felaket olacak olan bu krizin durdurulmasına ikna etmeliydi. Esasen Broglie, baronun, Suriye’nin
boşaltılması ve böylece Avrupa’nın genel menfaatleriyle ilgili olan bir meseleyi çözmeye çalışmasını
istemekteydi. Bu beklentilerde de anlaşılacağı gibi Boislecomte’un Doğu’ya gönderilmesinin en
önemli amacı Mısır Meselesinin Fransa’nın lehinde bir çözüme kavuşturulmasıydı. Fakat sonuçlarına
baktığımızda baronun bu misyonu tam olarak icra ettiğini söylemek zordur. Douin’in de ifade ettiği
gibi, baronun misyonunun neticelerini yine onun yapmış olduğu yazışmalar ve bunların sonuçları üze-
rinden dikkatli bir okuma ile anlamak gerekmektedir.10 Buraya kadar Boislecomte’un Mısır’a gönder-
ilme sürecine üzerinde duruldu. Konumuz itibarı ile baronun Mısır’daki misyonu üzerinde daha fazla
durmayacağız. Öyle ki baron İskenderiye’de iki aylık bir ikametten ve Mehmed Ali Paşa nezdindeki
görevini tamamladıktan sonra Temmuz 1833’ye Lübnan’a ve Suriye’ye geçti. Böylece Boislecom-
te’un görevinin ikinci kısmı da başlamış oldu. Aslında Boislecomte’un bu görevi de Broglie’den almış
oldukları talimatlara dayanmaktaydı. Bu talimatlara göre Boislecomte’un Mısır’daki görevini bitirir
bitirmez İstanbul’a dönmesi veya burada da faydalı bir ikamet yapmaz ise aşağıdaki gibi hareket et-
mesi istenmekteydi:11

“Söz konusu görevi tamamladıktan sonra, sonucu dikkate almadan İskenderiye’den ayrılarak Kralın
büyükelçisine yakın olacağınız İstanbul’a dönün. Böylesine uzak mesafelerde ve hâlihazırdaki du-
rumu değiştirebilecek belirsizlik görevinizin ikinci bölümünde izleyeceğiniz süreci önceden belirt-
meyi imkânsız hale getirmektedir. Bunu şartlar gösterecektir. İstanbul’a vardığınızda, Majesteleri-
nin hükümetince Koramiral Roussin’e ulaştırılan talimatları bulacaksınız. Roussin size Kralın size
sunduğu güven belgesini sunacaktır. Dahası, İstanbul’da bulunduğunuz sürede Majestelerine gerçek
bir yararınızın dokunmadığını fark eder ve amaca uygun hizmet vermediğiniz kanaatine kapılırsanız
oradaki kalışınızı uzatmaktan kaçınarak Fransa’ya dönmek için uygun bir fırsat yakalamalısınız”.

Barona verilen talimatlarda onun Doğu’da akıllıca gözlemler yapması ve bunları Fransız hariciye-
sine düzenli olarak rapor etmesi istenmekteydi. Bu bakımdan görüldüğü gibi aldığı talimatlar baronun
İskenderiye’deki görevini bitirir bitirmez İstanbul’a dönmesini, burada şartların elvermesi durumunda
görevine devam etmesini, aksi takdirde hemen Fransa’ya dönmesini öngörmekteydi. Yine de Broglie,
İstanbul’daki görevi esnasında Boislecomte’un imparatorluğun koşullarını iyi bir şekilde incelemeye
hizmet edecek bir Doğu Seyahati’nin de faydalı olacağına dair işaretler de veriyordu. Douin’in de be-
lirttiği gibi, Boislecomte’un görevinin ne olduğu biraz da bizzat baronun kendisine bağlıydı. Bu görev
kapsamının genişliği özellikle vurgulanırken Boislecomte’un mükemmel gözlem yeteneği ile Doğu’da
önemli incelemeler yapması isteniyordu.12 Daha açık bir ifade ile Boislecomte’un bu misyonu, Os-
manlı İmparatorluğu’nun olası bir yıkılma durumunda Fransa’nın buradaki gelişmelere daha da vakıf
olmasının bir aracı olarak görülmekteydi.

Boislecomte’un Raporları
Baron Boislecomte’un gerek Mısır’daki diplomatik faaliyetlerini gerekse de takip eden seyahatler-
ine dair izlenimlerini bizzat tutmuş olduğu ayrıntılı raporlardan görebilmek mümkündür. Baronun bu
Doğu Misyonu’na ilişkin yazışmaları Fransa Dışişleri Bakanlığı Arşivi’nin (Archives du ministère des
Affaires étrangères, AMAE) Paris’teki merkezinde (Centre des Archives diplomatiques de La Courneuve,

21