Page 19 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Rusya Londra’da 6 Temmuz 1827’de bir araya gelerek Yunanistan konusunda bir antlaşma yaparak
Babıâli’ye bir ültimatom verdiler. Babıâli üçlü ittifakın önerisini reddedince koalisyona ait donanma
Navarin’deki Osmanlı ve Mısır donanmasını yaktı. Bu hadiseden sonra Mehmed Ali Paşa, Babıâli’ye
haber vermeden İngiltere ile anlaşarak donanmasının kalan kısmını Mısır’a geri çekti. Bilahare Osman-
lılara yaptığı yardım karşılığı Suriye valiliğinin de kendi idaresine verilmesini istedi. Babıâli’nin bu
isteği kabul etmemesi üzerine Mehmed Ali Paşa yıllar boyunca mücadele ederek kurduğu Mısır’daki
düzenin güvenliğini sağlamak amacıyla Suriye’yi işgale başladı. İbrahim Paşa kumandasındaki Mısır
ordusu, 1831-1832 yıllarında Filistin ve Suriye’yi ele geçirip 21 Aralık 1832’de Konya Ovası’nda
Konya Muharebesi’nde Osmanlı Ordusunu yendikten sonra 1833 yılı başlarında sonra Kütahya’yı ele
geçirdi.1

Yeni şartlar ve ani gelişen hadiseler karşısında II. Mahmud büyük Avrupa güçlerinden müttefik
ve yardım arama teşebbüsüne başladı. Bu süreçte İngiltere’den beklenilen siyasi ve askeri destek boşa
çıktı; zira İngiltere seçim ve siyasi partiler yasası ile Avrupa’daki meselelerle uğraşmaktaydı. 1830’da
Fransa’nın Cezayir’i işgal etmesiyle Osmanlı-Fransız ilişkileri bir kere daha bozuldu. Zaten Fran-
sa, Mısır’da Osmanlı idaresinden ziyade kendisiyle gayet iyi ilişkileri bulunan Mehmed Ali Paşa’yı
destekliyordu. Fransa’nın gönderdiği askeri danışman ve uzmanlar ile Modern Mısır ordusunun ku-
rulmasında öncülük yapması ve İngiliz politikalarına sıcak bakmayan Mehmed Ali Paşa ile olan il-
işkilerini kuvvetlendiriyordu. İşte bu ortamda II. Mahmud, Rusların uzun zamanlardan beri beklediği
fırsatı bir altın tepsi içinde onlara sundu. Son gelişmeler karşısında Rus kuvvetleri de Tuna önlerinde
bekliyorlardı. Böylece 9 gemilik bir Rus filosu 20 Şubat 1833’te İstanbul’a geldi ve 14.000 kişilik bir
Rus birliği de Büyükdere’ye yerleşti. Mehmed Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa’nın kararlığı ile İngiliz
ve Fransız elçilerin tavsiyeleri neticesinde Sultan II. Mahmud, Mehmed Ali Paşa’nın isteklerini ka-
bul etmek zorunda kaldı ve Mehmed Ali Paşa’nın Mısır ve Girid; oğlu İbrahim Paşa’nın da Cidde ve
Adana valiliklerini tanıdı. Fakat daha da önemlisi Rus donanmasının İstanbul’a gelişinin İngiltere ve
Fransa’da yarattığı endişe ile dâhili bir isyan olan bu meselenin uluslararası bir krize dönüşmesi oldu.2

Osmanlı-Rus yakınlaşması ve Rus donanmasının İstanbul boğazlarında demirlemesi en çok Fran-
sa’yı rahatsız etti. Bundan dolayı Fransa ve İngiltere, Babıâli ile Mehmed Ali Paşa arasında arabulu-
culuk yapmak ve esasında kendi çıkarları için tehdit unsuru oluşturan Rus donanmasını boğazlardan
çıkarmaya çalışmak için girişimlerde bulunacak olan elçileri İstanbul’a gönderdi. Bu doğrultuda Fran-
sa, Babıâli nezdinde enerjik bir elçi olan Amiral Roussin’i, İngiltere de Lord Ponsonby’yi kendilerine
verilen görevleri yerine getirmek üzere İstanbul’a gönderdi. Fakat Mehmed Ali Paşa adı geçen dev-
letlerin bu önerilerini kabul etmeyerek, Babıâli’ye, Suriye ve Adana’nın kendisine bırakılması, aksi
takdirde İstanbul’a saldıracağı ültimatomunu verdi. Fransız elçisi Roussin İstanbul’a gelir gelmez arab-
uluculuk için işe koyulmuştu; zira Fransızların istediği şekilde Rus donanmasının İstanbul’dan uzak-
laşması padişah ile Mehmed Ali Paşa’nın anlaşmasına bağlıydı. Ancak Amiral Roussin’in bu zamana
kadar gereken uzlaşmayı sağlayamaması Fransızlar için bir başarısızlık olarak algılanmaktaydı. Fran-
sa, Mehmed Ali Paşa’yı durdurma adına bir hamle daha yaptı ve Fransız elçisi Roussin, Mehmed Ali
Paşa’ya Akka, Kudüs, Trablusşam ve Nablus sancaklarını vermeyi taahhüt ederek padişah ile barış
yapmasını; aksi takdirde Fransa’nın kendisine silahlı bir saldırıda bulunacağını söyledi. Mehmed Ali
Paşa ise, bu teklifi kabul etmemekle birlikte, bütün Beytüşşam Eyaleti ile Adana’nın da kendisine
bırakılması için Babıâli’ye bir ültimatom verdi. Bu ültimatomun kabul edilmemesi halinde, İbrahim

19