Page 20 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

DİPNOTLAR

1 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Esas Evrakı, 9 Suphi Saatçi, Tarihi Gelişim İçinde Irak’ta Türk
Karton No:14, Evrak No:211, Zarf No:126, Kutu Varlığı, Tarihi Araştırmalar ve Dökümantasyon
No:7. Merkezleri Kurma ve Geliştirme Vakfı, İstanbul
2 İslam Ansiklopedisi, Mithat Paşa maddesi, cilt:8, 1996, s.106.
M.E.B İstanbul 1993,s.280.
3 Ahmet Lütfi Efendi Tarihi, (Yay: Münir Aktepe) 10 Eski İran dinine inananlar, ateşperest.
c.XV., T.T.K, Ankara 1993, s.39.
4 Mehmet Tevfik Bey, II. Abdülhamit döneminde 11 1830’larda Fırat ve Dicle su yollarından yarar-
pek çok vilayet’de valilik, Şura-yı Devlet Reis- lanılarak, Birecik’ten Basra’ya kadar uzanan bir
liği, Maliye ve Nafia Nazırlığı gibi önemli hat kurmak amacına yönelik olarak İngilizler
görevlerde bulunmuş etkin bir kişidir. harekete geçmişlerdi.Bunun üzerine İngiliz
5 “Bir Devlet Adamının” Mehmet Tevfik hükümeti ve Doğu Hindistan Kumpanyası Irak su
Bey(Biren), II. Abdülhamid, Meşrutiyet ve yollarını işletmek üzere bir program hazırlamıştı.
Mütareke Devri Hatıraları, (Yay.Haz: F. Rezzan Ancak bu girişime önce Fransa konsolosu engel
Hürma) c.I, Arma yay., İstanbul 1993, s.37. olmaye çalışmış bunu Osmanlı Devleti’nin Basra
körfezi konuları ile görevli Basra kapudanı
6 Meşrutiyet ve Mütareke Devri Hatıraları, s.41-
42. izlemişti. Bununla beraber İngiltere Hükümeti,
Bab-ı Ali’de sahip olduğu nüfuz sayesinde Dicle
7 “Mithat Paşa” Maddesi, İslam Ansiklopedisi, ve Fırat’ın haritasını çıkarmak için iznini almıştı.
s.273. Basra kapudanının itirazı yüzünden beş yıl kadar
8 “Irak Maddesi”, Türk Ansiklopedisi, cilt:19, bu proje yapılamamıştı. Ancak 1839’da İngilizler
Ankara 1971, s.449. bu iki ırmağın haritalarını yapmak için proje
hazırladılar ve 1842’de bu iki su yolu haritası
tamamlandı. Bak: Suphi saatçi,a.g.e, s.106.

18