Page 81 - Tarih Çevresi Dergisi - Mart Nisan Sayısı 2021

tarih çevresi

karakollarına benzemektedirler. Mesela Balkanları Türkleştirmeye, Türklüğü buralarda
Varna’da, Akyazı Baba zaviyesinin dervişleri bir baki kılacak müesseseler kurmağa
çok değirmenler yapmışlar ve değirmenlerin çalışmışlardır. 64
etrafında bağ ve bahçe oluşturarak zaviyelerine
vakfetmek için müsaade almışlardır. Bu VIII. RUMELİ’NİN İDARİ
zaviyede zamanla dervişlerin sayısı artmıştır. TAKSİMATI
Aynı şekilde Çirmen nahiyesinde, Niğbolu Osmanlı İmparatorluğunda idari
çevresinde vs. yerlerde de görülür. Boş ve tenha yönetimin başarılı ve etkili bir şekilde icraata
yerleri ihya etmiş olan bu dervişlerin vergilerden bulunabilmesi için, memleketin idari
muaf tutulmadıkları gibi öşür de öderlerdi. 62 taksimatının uygulanması ve aralıksız olarak
Türkler Balkanlar’a pamuk ve pirinç geliştirilmesi gerekiyordu. Bu taksimatı büyük
ziraatını sokmuş ve yaymışlardır. İstanbul gibi ölçüde etkileyen amillerden biri, Osmanlı
büyük bir merkezin kuruluşu Trakya ve cemiyeti düzeninin Tımar sistemi üzerine
Bulgaristan için büyük bir pazar sağlamış ve her kurulmuş olmasıydı. Özellikle Osmanlı
türlü zirai üretimi teşvik etmiştir. egemenliğinin ilk devirlerinde, bu nevi
Osmanlı Devrinde Rumeli’deki taksimata, Balkanlardaki Türklerden önceki
madencilik faaliyeti arttırdığı gibi yeni maden durumunda etki ettiği bilinmektedir.
kuyuları da açılmıştır. Sırbistan’da Novaber’da, 1371 Sırp Sındığı savaşından sonra, en
Kratovo, Rudnik, Trepçe, Zaplanina’da bakır, geç ise 1385 yılında, Osmanlı İmparatorluğunun
kurşun, altın, demir ve bu arada bilhassa mühim Avrupa cihetinde ilk büyük idari ve siyasi bir
miktarda gümüş bulunmakta idi. En mühim ünitesi olarak, Rumeli Beylerbeyliği veya
gümüş rezervi Selanik yakınındaki Sidre- Eyaleti (daha sonraları vilayeti) kuruldu.
Kapsa’ın idi. Bosna-Hersek’te muhtelif maden Beylerbeyi tarafından idare olunan Rumeli
merkezlerinde gümüş ve kurşun çıkarılıyordu. eyaletinin merkezi, ilk devirlerde Edirne’ydi. 65
En mühim demir yatakları Bulgaristan’da Rumeli idaresine ve kuvvetlerinin
Samakov, Sırbistan’da Vlasina ve Rudnil idi. 63 başına en muktedir ve en güvenilir devlet
Osmanlı Devletinin Rumeli’deki Siyasi adamları ve kumandanları getirilmiştir. Nitekim
inkişafıyla birlikte, Anadolu’nun muhtelif 15. asrın birinci yarısında, Timurtaş Paşa,
bölgelerinden birçok Türk kafilelerinin zaman Beyazıt Paşa gibi devlet kadrosu içinde birinci
zaman Rumeli’ye geçirilmiş olduğu ve muayyen derecede rol almış şahsiyetlerin bu bölgenin
bir sistem dâhilinde yeni fetih olunan yerlere bu idaresinin başına getirildiği görülmektedir.
Türkler iskan edilerek, söz konusu sahalarını Bunlar, ilk zapt edilen yerleri “Paşa Sancağı”
imar ve asayişi sağlandı. Bu açıdan Osmanlı halinde bizzat idare ettikleri gibi, daha ziyade
devletine büyük faydalar sağlandığı gibi, stratejik ehemmiyeti bakımından ön planda
dolayısıyla Balkanlar’ın eskisine nazaran daha gelen veya idari bir merkez olmaya elverişli
meskun ve mamur hale getirilmiş olduğu da bulunan kale veya şehirleri de bir liva olarak en
aşikar bir hal alır. Gerek sürgün sureti ile gerek ziyade yararlığı görülen ve kabiliyetine
kendi arzusu ile Rumeli’ye gelen Türkler sadece güvenilen ümera vasıtası ile emir ve
siyasi bakımdan buranın Osmanlı kumandanları altında bulunduruyorlardı.
imparatorluğuna bağlı kalmasını temine memur Böylece sırasıyla Gelibolu, Çirmen, Vize, Sofya,
edilmemişler aynı zamanda içtimai sahada Niğbolu livaları teşekkül etmiş ve bunlar Rumeli

79