Page 42 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

“Bu mektup, Doktor Tevfik Rüştü Aras Nazım Bey’e bütün gayretinle anlatmaya çalış.

Anadolu’da iken, İstanbul’da kalmış ve orada Başlayan bu dünya savaşına biz asla
kaybolmuştur; yazıldığı tarih olaylardan karışmayalım. Senin de bu fikirde olduğuna
anlaşılır. Halil Menteşe, Ağustosun ikinci şüphem yoktur. Elçi Fethi (Okyar) Bey de bu
yarısında Sofya’da idi; dolayısıyla mektup fikirdedir. Bu dünya savaşına memleketimizin
Almanların her engeli süpürerek ilerledikleri bir karışmaması için elinden geleni yapmaklığını
ana rastlar. Mustafa Kemal durumu çok iyi isterim.”
görmüş ve göstermiştir.” Doktor Tevfik Rüştü Aras söz konusu
“Doktor Tevfik Rüştü Aras (mektubu) yazısına şu bilgileri de katmıştır:
Doktor Nazım’a gösterir sonra Talat ile İttihat ve “Mektubu tabiatıyla Doktor Nazım Bey’e
Terakki genel merkezi üyeleri ondaki okudum. O da genel merkez üyelerine anlattı.
düşünceleri öğrenirler; hepsi Mustafa Kemal’e İttihat ve Terakki’nin bir nevi başkanı sayılmakta
hak verirler; ancak bilinen yanlış görüş ve olan Talat Bey’in de bundan haberi oldu. Kendisi

anlayış yüzünden Osmanlı Devleti birkaç ay de bu görüşe iştirak ediyordu. Hülasa, iktidarın
sonra savaşa katılır.(…)”10 bütün elemanları başlayan dünya savaşına
Doktor Tevfik Rüştü Aras’ın bir diğer karışmaklığımızı istemiyorlardı.”11
mektup anlatımı daha vardır ki bu da Kanımca 17 Eylül 1914 günlü ikinci
vefatından önce Türkiye Büyük Millet mektubun genç yarbayın bir başka doktor
Meclisi’nin 50’inci Yıldönümü için hazırlanan arkadaşına; 1918 Kasım ayında Minber
resmi yayında “Bazı Hatıralar” adlı yazısında gazetesini yayımlayan Doktor Rasim Ferit
yer almıştır. (Talay)’a yazılması daha mümkündür.
Aras bu yazısında Birinci Dünya Harbi’nin Bu düşüncenin bende belirmesinin nedenini
çıkış nedenlerine değinmiş ve Mustafa şu şekilde açıklayabilirim:

Kemal’den kendisine gelen mektubun özetini 7’inci Ordu Kumandanlığından istifa ederek
aktarmıştır; şöyledir: payitahta dönen Mustafa Kemal Paşa Veliaht
“Fransa’da iştirak ettiğim son Vahdettin Efendi ile Avusturya ve Almanya
manevralardan hatırımda kaldığına göre Fransız ziyareti ardından İstanbul’da dönmüştür
ordusunun büyük toplantı yeri güneydedir. (Tedavi amacıyla Karlsbad’a gitmeden önce) ve
Paris üzerine yürümekte olan Alman 1918 yılının ilk aylarında sık sık okur-yazar
ordularına mukabil hücum beklenebilir. Bu çevrelerle bir arada bulunmaktadır.
mektubumu aldığınız sırada Alman orduları Yine böyle bir buluşmada Doktor Rasim
Paris’e girmiş bulunur da yine dostlarım beni Ferit (Talay)’ın evinde tanıştığı genç yazar
pesimistlikle itham eder. Fakat bunu hiç Ruşen Eşref (Ünaydın) Bey’e daha sonra
zannetmiyorum.” Akaretler’deki evinde ünlü Anafartalar
“Ne yap yap partinin genel merkezindeki mülâkatını not ettirirken; kendisinin bu harbe

dostlarınıza, özellikle bacanağınız Doktor girmekliğimize aleyhtar olduğunu ve bu

39