Page 41 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

başında yazdığı bu mektubuna yer verilirken aktarılan) “sonra” yazılmıştır.

haberin başlığı da anlamlıdır: Bir diğer ifadeyle 1914 sonbaharında
“Nühüfte Bir Sima” (Gizli, saklı Sofya’dan Mustafa Kemal tarafından yazılan biri
keşfedilmemiş bir şahsiyet). Marne muharebesinden önce, diğeri sonra iki
Peki, bu tarihi mektubun muhatabı kimdir? farklı mektup bulunmaktadır.
Tarihi mektubun kime yazıldığı Profesör Hikmet Bayur; Tevfik Rüştü
konusunda Sadi Borak’ın kitaplarında bir isim Aras’a gönderilen mektupla ilgili şu bilgileri
verilmiştir ve önemli bir tanığın açıklamasıyla aktarmıştır:
da bu bilgi desteklenmiştir. Buna göre; söz
konusu mektup Sofya’dan Askeri Ataşe “Ağustos ayı içinde yani Almanlar daha
Kurmay Yarbay Mustafa Kemal tarafından Marne yenilgisine uğramadan ve her yerde galip
Doktor Tevfik Rüştü Aras’a yazılmıştır.7 görünürken; Sofya ataşemiliteri Mustafa Kemal,
Yine Sadi Borak’ın Öyküleriyle Atatürk’ün Doktor Tevfik Rüştü Aras’a gönderdiği 17 küçük

Özel Mektupları adlı kitabında da bu mektubun yaprak üzerine yazılmış bir mektupta en çok şu
Tevfik Rüştü Aras’a yazıldığına ilişkin bilginin üç yön üzerinde durur:”
Şevket Süreyya Aydemir’in bir makalesinde yer “(1)Halil (Menteşe) Bey buradadır ve
aldığı ve bu şekilde doğrulandığı açıklaması yer Bulgaristan’la ittifak görüşmelerinde
almıştır. Fakat mektubun aslı ortada yoktur; bulunuyor. Bulgarlar bu sırada bizimle ittifak
Tevfik Rüştü Aras Anadolu’ya geçerken yapmazlar. Görüşmelerde bulunuyor duygusunu
mektubu saklaması için Baytar Şaban Bey’e vermek işlerine geldiği için böyle davranıyorlar.
vermiş; bir daha da geri alamamıştır.8 İşlerine gelmeyince Kral veya Meclis kabul
Genç Cumhuriyet’in Dışişleri Bakanı etmiyor diyerek konuşmaları keserler.”
Doktor Tevfik Rüştü Aras 3’üncü “(2)Bu savaş çok uzun sürecektir; ona

Cumhurbaşkanı Celal Bayar’a bir mektubunda girmekte geç kalınmaz; bundan korkup acele
Atatürk’ün kendisine Sofya’dan 17 sayfalık bir etmeyelim.”
mektup gönderdiğini; bunun bazı sayfalarını bir “(3)Fransız ordusunun yığınağı daha
tanıdığına verdiğini ve geri alamadığını; kalan güneydedir (yani kuzeyde Belçika’ya yakın
sayfalarının tutuklandığında diğer evraklarıyla bölgelerde yenilen Fransız birlikleri ana ordu
yakıldığını yazmıştır.9 değildir). Fransızlar durumlarını düzeltebilirler;
Mütareke İstanbul’unda Minber eğer bu mektubu aldığında Almanlar
gazetesinde aktarılan mektup Profesör Hikmet Paris’e girmiş olurlarsa arkadaşlar beni yine
Bayur’un Atatürk ve Hayatı eserinde sözünü kötümserlikle suçlandırırlar; ancak aldırış
ettiği Doktor Tevfik Rüştü Aras’a gönderilen etmem.”
mektubun bazı sayfaları mıdır? Değildir; çünkü Profesör Hikmet Bayur daha sonra kendisi
Aras’a gönderilen mektup Marne değerlendirmede bulunuyor:

muharebesinden “önce” diğeri (Minber’de

38