Page 29 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

• Su yollarının bakımını sağlamak
• Su yollarını korumak, bunun için gerekli düzenlemeleri yapmak
• Suların boşa akmasını ve ziyan olmasını önleyici tedbirler almak, çeşmelere

burma lüle taktırmak
• Su işlerine yapılan harcamaların hesabını yapmak
• Su-yolcuları denetlemek, suların miktarını ölçmek, adeletli dağıtımı sağlamak, suların düzenli
bir şekilde akışını sağlamak9.

Su İşlerinde Yapılan Yolsuzluklar
Araştırmamızın ana temasını, su işlerinde görülen bazı yolsuzluklar oluşturmaktadır. Bu yolsu-
zlukları şöyle sıralayabiliriz10;

1) Keşif Bedelleri; su-yolcu esnafları su-yollarının yapım veya onarımından önce yapılacak
harcamaları hesaplar ve bir tahminde bulunurlardı. Bunun için keşif yapılırdı. Bu keşif esnasında bu
işin maliyetini çıkarırken hile yoluyla çeşitli yolsuzluklar yapılmaktadırlar. Su götürülecek yerin keşfi
yapıldıktan sonra hakkaniyet ölçüleri içinde keşif bedelleri belirlenmelidir11.

2) Suyun dağıtımında haksızlıklar söz konusudur. Su-yolcular görevlerini tam vaktinde yap-
madıkları için, her isteyen yeraltına girip istedikleri gibi suları kendilerine çevirerek vakitli vakitsiz
ve üstelik de haksız yere su aldıkları görülmektedir. Bu konu ile ilgili olarak bir çok ihbar ve şikayet
dilekçeleri, su nezaretine gelmektedir. Yedikule, Kırkçeşme ve Ayasofya büyük makseminde birik-
tirilen su , çevrelerindeki hamam ve çeşmelere belirlenenden daha fazla akıtılmaktadır . Örneğin;
İstanbul’un bir bölümünün suyu Kırkçeşme’den, Ayasofya makseminde toplandıktan sonra bir nizam
içerisinde saray-ı cedide-i amire ve Topkapı Saray-ı Hümayunu’na ve Bab-ı Ali’ye verilmektedir. Saat
sekizden sonra ise, Yeni Kubbe’den, Ayasofya toplayıcısına kadar geldiğinde Eyüb’deki memur ve
kalfalar, su birikicisinin içine girip Ayasofya tarafına toplanması için kapatmaktadırlar. Ancak onlar
bu işi yapıp gittikten sonra bazı konak, hamam veya hane sahipleri taksimat kuyusunun içerisine girip
vakitsiz ve haksız yere, Ayasofya maksemine suyun toplanmasına mani olmaktadırlar. Böylece suyun
dağıtım sırasına ve kaidelerine uyulmamaktadır. Aslında bu şekilde suları kendi mahallerine haksız
yere alanların, kim olursa olsun, hatır ve gönüle bakılmayarak hemen gerekli işlemlerin yapılması
ve bunların zaptiye’ye sevk edilmesi gerekmektedir. Bu şekilde uygunsuz davrananlar cezalandırıl-
malıdır. Ayrıca mahalle muhtarları da haberdar edilerek, su-yolcuların taksimatına uyulması konusun-
da çevre halkı ikaz edilmelidir13.

3) Su-yolcu görevi yapan kişilerin rüşvet almaları neticesinde haksızlık yaparak, hakkaniyet
içerisinde hareket etmemeleridir. Oysa, su-yolcu olma görevi daha önceleri bu mesleği uzun süre yap-
mış güvenilir ve liyakatlı kişilere verilirdi. Şu anda ise, bu kurala riayet edilmemekte, bu tarz özellikler
aranmadan su-yolcu görevi verilmektedir. Bu nedenle kimi su-yolcuları zaman zaman keyfiyet, rüşvet
ve iltimas ile hareket etmektedirler14.

4) Suların dağıtımı için kullanılan su borularının kaliteli yapılmayışı da ayrı bir yolsuzluk konusudur.
İstanbul’un su dağıtımında kullanılan su boruları zayıf imal edilmektedir. Uygunsuz ve noksan mal-
zeme kullanımı söz konusudur. Suların intikali için kullanılan borular kurşundur. Bu kurşun boruların

29