Page 70 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

diye tavsif ettiği Müftü-zade adıyla ünlü Mehmed Efendiden8 öğreniyor9. Yine
bu medresede 1882-1884 yılları arasında Aybastılı müderris Erzenzâde
Süleyman Fevzi Efendi’den10 dersler alıyor ve hâfız oluyor11. Henüz on bir
yaşındadır. Hocası Erzenzâde Aybastı Nahiye merkezindeki medreseye
nakledilmiş olmalıdır ki, Mustafa Asım da onunla birlikte gidiyor ve dört sene
de orada kendisinden Sarf, Lügat ve bir nebze de Nahiv okuyor. On beş yaşına
gelmiştir. Artık bölgesinde daha fazla tahsil yapacağı başka bir okul, daha
doğrusu o günkü eğitim sistemine göre kendisinin daha fazla bilgi
edinebileceği başka bir hoca da yoktur. Mustafa Asım Aybastı’daki eğitim-
öğretimi de beğenmiyor zaten. Bu sebeple Amasya’ya gidiyor ve Ağrakiye
Medresesine yerleşiyor. Amasya’da Mevlânâ Abdülaziz Gümüşhanevî’nin
meclisinde bulunuyor; kendisinden Molla Cami’nin şerhi olan Fevâidü’z-
Ziyâiye’yi okuyor (YA-MAY-K1-015)12.

Mustafa Asım, niçin başka bir yere değil de Amasya’ya gitmiştir? Tercihi
neden Ağrakiye Medresesi olmuştur? Dönemin ve bölgenin eğitim öğretim
sorunlarını anlayabilmek için bu soruların cevabının aranması gerekir.
Amasya, Türklerin Anadolu’ya girişlerinden itibaren stratejik öneme haiz bir
üs, bulunduğu bölgenin en önemli kültür ve eğitim merkezlerinden birisiydi.
Danişmendli ve Selçuklu Emirleri burada oturmuş, Osmanlı şehzadeleri burada
sancak beyliği görevinde bulunmuşlardı. 1861’de bu şehirde incelemeler yapan
Fransız seyyah Georges Perrot, Amasya’yı “Anadolu’nun Oxford’u” olarak
değerlendirir. Şehrin yirmi beş bin kişilik nüfusunun iki bininin talebe
olduğunu, bunların on sekiz13 ayrı medresede okuduğunu belirtir (Perrot 1864,

8 Bu kişi, Hoşkadem ’in komşu köyü olan Eceli’de hala Müftüoğluları diye
bilinen ailenin dedeleri olmalıdır. Bu aile ve Mustafa Asım’ın ailesi iki köyün sınırını
ayıran ırmağın iki yakasında oturmaktadırlar. Çok yakın komşu durumundadırlar.
Kendisi muhtemelen ırmak kenarında bulunan Çonkara Medresesinde çocuk okutmuş
olabilir. Bu medrese hemen hemen iki ailenin evlerinin orta yerinde Çonkara’nın
altında ırmak kenarında bulunuyordu. Müftüoğullarından ”İhsan Eren Hoca”, benim
çocukluğumda, ata evlerinde oturuyordu, Kardeşi Ethem Hoca ise Hoşkadem Köyüne
içgüveyi gelmişti. Evi Mustafa Asımlara çok yakındı. Mustafa Asım çok sonraları
bunların kız kardeşi Lütfiye ile evlenecektir.

9 Buraya kadarki eğitim ilkokul/sıbyan mektebi seviyesinde olmalıdır. Sıbyan
mekteplerindeki yaş sınırı araştırmalarda 5-6 veya 5-10 olarak gösterilmektedir
(Taşkın 2009: 246). Mustafa Asım yedi yaşında bitirmiş gözüküyor.

10 Erzenzâde’nin hocası, Seyid Hâfız Şakir el-İstanbulî’dir ki bu zat aynı
zamanda Mustafa Asım’ın daha sonraları İstanbul’da ders alacağı Arapkirli Hüseyin
Avni’nin de hocası olmuştur (YA-MAY-K1-009).

11Mustafa Asım Erzenzâde Süleyman Efendiden şahadetname alıyor.
Erzenzâde 1886’da verdiği bu belgede, Hoşkadem köyünden Mehmed oğlu Molla
Mustafa’nın 1882-1884 yılları arasında, görev yaptığı Çonkara medresesinde,
yüzbaşılara verilen defterde kayıtlı olduğu halde üç sene geceli gündüzlü kalarak
tahsiline devam ettiğini; kendi dersinde hâfız olduğunu tasdik etmektedir (YA-MAY-
K4-055).

12 Bu kodlama özel arşivimizdeki numaralama sistemini göstermektedir. YA:
Yediyıldız Arşivi’ni; MAY: Mustafa Asım Yediyıldız Evrakını; K: Klasör
numaralarını; son üç rakam da Klasör içindeki evrak numarasını göstermektedir.

13 Hüseyin Hüsameddin, Amasya’daki otuz altı medrese hakkında bilgi
vermektedir (2007, c.1, s. 161-196). Osman Fevzi Olcay, yirmi iki medresenin adını
sayıyor: on sekiz tanesi hakkında bilgi veriyor (2009, s. 63-70).

715