Page 81 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 81
tarih çevresi
manın neticesinde ortaya çıkmıştı. önce Tunuslu Hayreddin Paşa’nın yaşam hi-
kayesine kısaca değinmekte fayda vardır. Hay-
Bilindiği gibi, 1876 Kanun-ı Esasisi, reddin Paşa, II. Abdülhamit devrinin
üç aşamadan geçtikten sonra ilan edilen “Ana- başlangıcında 8 ay kadar ( 4 Aralık 1878- 29
yasa” ortaya çıkmıştır4. Bütün bu aşamalarda Temmuz 1879 ) sadaret makamında bulun-
elbette Kanun-ı Esasi`nin lehinde ve aleyhinde muştur. Hayatı çok enteresan ve tesadüflerle
birçok tartışma olmuştur. Bu tartışmalar doludur. “Tunuslu” namı ile şöhret olmasına
Kanun-ı Esasi ilan edildikten sonra da devam rağmen, aslen Kafkasya doğumludur6. Küçük
etmiştir. yaşta Kafkasya`dan İstanbul’a getirilmiştir.
Nakibü’l-eşraf ve Reisü’l ulema Kıbrıslı Tah-
Anayasa tartışmalarının her zaman sin Bey tarafından satın alındığı ve onun ya-
içinde olan II. Abdülhamit`e uzun saltanatı bo- nında büyüdüğü bilinmektedir. Kanlıca`daki
yunca çok çeşitli konularda birçok layiha su- Tahsin Bey`in yalısında diğer çocuklarla bir-
nulmuştur. Bu layihaların bir kısmı Padişah likte yetiştirilmiştir. Tunus Valisi Ahmet
tarafından istenmeden, talep edilmeden veril- Paşa`nın bir adamı iş için İstanbul`a geldi-
miş olmasına rağmen, bir bölümü de doğrudan ğinde, Hayreddin`i de yanına alarak Tunus’a
Padişahın isteği doğrultusunda hazırlanmıştır. götürmüştür. Tahsin Bey`e bir baba gibi bağ-
Bu yazının konusunu teşkil eden layıha da pa- lanan bir çocuğun ne için Tahsin Bey`den ay-
dişahın isteği üzerine Kanun-ı Esasi başta rıldığı, Ahmet Paşa` ya gönderildiği belli
olmak üzere çeşitli konularla ilgili olarak Hay- değildir. Bilinen 1830`da İstanbul`dan dan ay-
reddin Paşaya sorduğu soruların cevabını arz rılıp Tunus`a gittiğidir. Ona “Tunuslu” denme-
ettiği bir layıhadır. sinin sebebi de Tunus da uzun yıllar yaşaması
orada meşhur ve başarılı olmasındandır.
Layıha Başbakanlık Osmanlı Arşiv ka-
yıtlarına “ Hayreddin Paşanın Kanun-ı Esasi Hayreddin Paşa`nın Tunus da bir köle
ve Mebusana Dair Padişah Suallerine Cevap muamelesi görmediği aksine öz evlat gibi eği-
Olarak Arz Ettiği Layıhadır”5 adı ile geçmiştir. timi ile uğraşıldığı anlaşılıyor. Ahmet Paşanın
Evrak toplam altı sayfadan oluşmaktadır. İlk sarayında Arapça ve İslami İlimler alanında
sayfası giriş maiyetinde olup kalan beş sayfa özel eğitim görmüştür. Askerlik mesleğine ge-
ise Padişahın yönelttiği soruların cevaplarıyla çerek süratle yükselmiştir. Bu dönemde
birlikte, “birinci sual-i âli” “cevabı, ‘ikinci Ahmet Paşa, Tunus’ta modern bir ordu kur-
suali-i âli” “cevabı şeklinde, devam ederek so- maya çalışmaktadır. Bunun içinde Fransa’dan
rulan yedi adet sorunun cevabını içermektedir. dan dan uzman bir heyet getirilmişti. Hayred-
Yani layıha soru ve cevapları şeklinde sunul- din Paşa, bu Fransız uzmanlardan epeyce isti-
muştur. Belgenin arz ediliş tarihi 18 Haziran fade etmiştir. Ahmet Paşa`nın Tunus da
1880 (10 Receb 1297)`dır. Kanun-ı Esasi`nin kurduğu modern askeri okula Bardo Harp
ilanından takriben dört yıl sonrasıdır. Okulu denmişti. Hayreddin, Bardo Harbiye
Okulundaki görevli Fransız uzman ve müşa-
II. Abdülhamit`in bu sualleri yönelttiği virlerle ilişki kurarak yeni sistemleri ve Fran-
kişi Hayreddin (Hayruddin) Paşa`dır dır. II. sızcayı öğrenmeye gayret etmiştir. 1840`da
Abdülhamit’in, Hayreddin Paşa’ya sorduğu
soruların cevabını verdiği layıhaya geçmeden
79
