Page 86 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 86
tarih çevresi
nabileceği, Osmanlı maliye sisteminin nasıl duğunu görüyoruz.
ıslah edilebileceğidir. Anayasaya konulabile-
cek tedbirlerle Avrupalıların mali işlere karış- Sonuçta şunu ifade edebiliriz ki, Hay-
malarının önlenmesini düşünmektedir. Bugün reddin Paşa`nın genel anlamda Osmanlı idare
dahi Türkiye`nin en önemli sorunlarından biri sisteminde son derece köklü bir değişime ta-
olan bu konuya Hayreddin Paşa`nın cevabı raftar olduğu görülmektedir. En fazla üzerinde
gayet açıktır. Günümüzde de tatbik edilebile- durduğu konu, devlet, millet ve kişi hayatı icin
cek basit bir çözümdür. Ancak uygulanabil- temel unsur saydığı adalet ve herkese eşit uy-
mesi için büyük gayret ve fedakârlık gerektirir. gulamaların gerçekleştirilmesidir. Dünyayı
Çözüm bundan böyle Avrupa Devletlerinden bilen, bilgili ve dürüst, bunun yanında islami
borç para alınmaması bunun yanında alınmış kurallara da bağlı bir kişi olarak görülmekte-
olan eski borçların karşılıklı iyi niyetlerle bir dir. Bu özelliklerinden dolayı, Padişaha bir
borç ödeme takvimine bağanarak bir an evvel cok kez yenilik teklifleri vermistir. Zaman
bu borçlardan kurtulunması şeklindedir. Öde- zaman da II. Abdülhamit bizzat onun görüsle-
meler yapılırken de yeni borçların gündeme rine basvurmustur. Kimi zamanda Sultanın
getirilmemesidir. İkinci bir durum da mali ya- doğrudan sorularını cevaplayarak, layıha ola-
pının değiştirilerek gelirlerin artırılması yö- rak kendisine sunmuştur.
nündedir. Bunun anlamı da büyük ölçüde
vergilerin artırılmasıdır. 19.yy.`ın ikinci yarsında II. Abdulhami-
tin çözüm aradığı sorunların bizzat kendi ağ-
Önemli konularadan birisi, Avrupalıla- zından dillendirmesi, bu dönemdeki ülke
rın mali konular dışındaki meselerde de Os- problemlerine çözüm arayışının neticesinde et-
manlının iç işlerine karışmalarının rafındaki bir nevi danışmanları diyebilecegi-
alınabilecek hangi tedbirlerle önlenebileceği- miz devlet ileri gelenlerinin fikirlerini, çözum
dir. Güçlü bir idare örneği gösterip, adalet ve önerilerini öğrenmek istemesi bakımından bu
kanunları, Osmanlı halkı olan Gayr-i Müslim- layıha oldukça önemlidir. Tunuslu Hayreddin
lerin hukukularını muhafaza edecek şekilde Paşa’nın, Padişahın suallerinden birine verdiği
yerine getirmektir. Çünkü Avrupalılar genel- cevap önemlidir. İmparatorluğun Anadolu ve
likle Osmanlı Gayrı Müslim halkının haklarını Rumeli tarflarında yaşayan halk için ayrı ayrı
bahane ederek Osmanlı`nın iç işlerine karış- anayasa yapılaması önerisidir. Paşa’nın ana-
maktadır. Ama burada güçlü ve dik bir duruş yasa konusu ile iştigal etmiş bir kişi olmasına
sergilenmelidir. Diğer taraftan iç işlerimizde rağmen böyle bir öneride bulunmasını anayasa
şeriat politikasınn korunması uygulanırken, kavramını tam da kavrayamadığı sonucunu çı-
buna göre düzenleme yapılmalıdır. Ayrıca hiz- karabiliriz. Anayasal bir metnin aynı ülke top-
met edebilecek memurlarında şeriat ve adalet raklarında yaşayan insanlar için farklı farklı
uygulamasını öne çıkaracak kişilerden titiz- kanunlarla uygulama düşüncesi ilginçtir. Sul-
likle seçilmesini vurgulamaktadır. Bu açıdan tan II. Abdülhamit açısından baktığımızda ise,
baktığımızda Hayreddin Paşa`nın asıl amacı- Anayasayı bir bahane ile lağv eden, esasında
nın, 19.yy`ın diğer bazı reformcuları gibi, anayasa taraftarı olmayan padişahın karşılaş-
müslüman kalarak modernlesme taraftarı ol- tığı sorunların çözümünde acaba anyasal bir
metin ile problemlerin çözüme ulaştırılıp ulaş-
84
