Page 85 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 85
tarih çevresi
gili kişilerden kurulmuş bir komisyonun oluş- üç hayati konunun hızlı ve tam olarak yapıl-
turulması gerekmektedir14. masına bağlıdır. Birincisi: Berlin Anlaşması
hükümlerinden henüz uygulanmamış olan iş-
Bir diğer önemli soru, Avrupa devletle- lerin en az zararla halledilmesi kuralına tam
rinin, Osmanlı`nın mali işlerine karışmalarını dikkat etmektir. Son derece hızlı ve acilen iç
önleyecek bir umur-ı maliye`nin ıslahı ve düzenlemelerin uygulanmasına başlamak ve
hangi tedbirlerin alınmasına bağlı olduğudur. bunun için anlaşma şartlarına uygun devlet-
Bu son derece önemli konuya verilen cevap: lerle işbirliği yapmaktır. İkinci olarak: Adalet
Bu sorunun çözümlenmesi için İstanbul tara- ve kanunların izin verdiği ölçüde, Avrupa dev-
fından iki temel çözüm ortaya konulabilir. letlerinin ve halkının hukuklarını muhafaza
Bunlardan ilki; Devlet şimdiye kadar ortaya edecek şekilde hareket etmek. Üçüncü olarak:
çıkan borçlarını artırmayacaktır. Yani bundan iç işlerimizde şeriat politikasının muhafazası
sonra devlet, diğer devletlere ihtiyaç duyma- uygulanırken düzeltilmesi, ona göre hizmet
dan, gücünün yettiği kadar harcama yapacak edebilecek memurun şeriat ve adalet uygula-
bundan böyle ödünç para almayacak. Böylece masını yapanların gerçekten doğru seçimiyle
ödenebilecek kadar olan miktarını ecnebi sözkonusu olacaktır. Doğru seçimle beraber,
halka olan borcunun, faizine mahsuben ayıra- bunların hareketlerinin kontrol edilerek üstelik
rak alacakları iknaya çalısmak ve borcu bir kontrolün atalarnın istikametinde yaptırılması
takvime dayanarak ödemek. Veyahut ikinci bir hususundan ibarettir. İşte eskiden beri ve de
husus olarak; Maliye kurallarının doğrudan halen Avrupalıların Osmanlıdan dan talep ede-
yenileştirilip düzeltilmesi ile gelirlerin artırıl- bileceği üç maddedir. Bu üç maddenin müm-
ması ile sağlanabilir. Avrupa devletleri nez- kün olabildiğince uygulamaya çalışılması son
dinde güven tazelenmesi yapılarak temiz niyet derece önemlidir. Böylece kimseyi dinleme-
ile yenilenen borç ödeme takvimi yapıp ala- den kendi başına iş yapan memurların fenalık-
caklılarla anlaşmak için de İngiltere ve Fransa larının da önü bu suretle kesilmiş olacak,
devletlerinin iznini almak gerekir. Ancak bu yapılan işe karışmalara ve müdahalelere mey-
suretle maliye idaresine dair mutalaa sunula- dan verilmeyecektir16.
rak zaruri eski borçlarıyla, yeniden borçlanı-
lacak ve borcu bitirmek için ödemeler iyi Osmanlının en uzun süre saltanatta kal-
niyetle olacaktır. Bu iki seçenekten birisi Pa- mayı başarmış Padişahının öğrenmek istediği
dişah tarafından seçilir ise, o seçtiği çözüme konular bunlardır. Sultanın yukarıdaki sorular-
istinaden o yönde konu dikkatlice incelenerek, ları yönelterek Hayreddin Paşa`nın da fikirle-
mutalaa edilerek ona göre çözümleri ortaya rini almak istediği görülmektedir. Belli ki,
konulabilir15. Paşa Sultanın takdirini toplamış, onun güve-
nini kazanmış bir kişidir. Burada Kanun-ı
Sultan II. Abdulhamitin yedinci ve son Esasi ile ilgili soruların yanında, özellikle son
sorusu şudur. Avrupa devletlerinin Osmanlı iki soru çok önemlidir. Padişahın öğrenmek is-
Devleti`nin iç işlerine karışmalarını engelleye- tediği Avrupa devletlerinin Osmanlı
bilmek için neler yapılabilir? Hayreddin Devleti`nin mali konularına karışmalarını en-
Paşa`nın bu önemli soruya cevabı çok kesin ve gelleyebilmek için maliye de nasıl tedbir alı-
net’tir. Avrupa müdahalelerinin engellenmesi
83
