Page 36 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

olmasını da buna delil olarak gösterebiliriz. halkinin eski gelenekler ve adetlerini makbul
Çalışmamızda bu layıha esas alınarak ve muteber olarak yeni mezhebe referanslar
Osmanlıyı her zaman yakından etkileyen dın cikarip saltanatlarini ve siiligi gunden gune
konusu üzerınde bir Osmanlı subayının bakış saglamlastirmaya calismislarldir. Safeviler, bu
acısı ve buna parelel olarak da Ortadogu yeni mezhebin yayilmasini devam ettirmek
cografyası uzerındekı Osmanlı topraklarının icin Iran`daki eski adetleri ve milli
sosyal ve kulturel bır analızı yapılacaktır. bayramlarini ser`en de kabul goren onemli
Bınbası Alı Rıza “Sııyetın Zuhuru” alt islami olaylara karistirmislardir. Hatta daha
baslıgında Sıılıgın Iran`da kurulmus olan sonradan Iran tahtina cikacak olan Kacar
Safavi Devleti`nin saltanatinin devami icin Hanedanligi bile halkin duygularini oksamak
Osmanliya da karsi olmak uzere Siiligi icin Siiligin benimsenmasi ve yayilmasi icin
8
4
kullandiklari gorusudedir . XVI. yy`da Sah gayret sarfetmislerdir .
Ismail tarafindan kurulan Safevi Devleti Siiligin Osmanli`da tesir ettigi ilk yer
zamanla guclenerek Anadolu ve Iran`da Bagdat ve havalisi olmustur. Cunku isbat-i
kendilerine bir cok taraftar buldular. Sah aliye Irak`ta ortaya cikmistir. Iran`dan buraya
Ismail zamaninda iyice guclenen Safeviler her sene yuzbinlerce ziyaretci gelmektedir.
Tebriz`i de ele gecirip, Azerbeycan`in hakimi Cogu bu ilimle mesgul Iran alimlerinden
olduklarinda devletin kurulusu da 1501`de icazet almak isteyen Iranli talebelerin buraya
tamamlanmis oldu. Ardindan Irak-i Acem ve gelmesi sart halini almistir. Ehli sunnet
Fars bolgesini aldi. Diyarbakir`a kadar ulemalarin seviyeleri bu alimlerle basetmeye
ilerleyen Sah Ismail boylece Anadolu ve yetmediginden Siilik Irak`ta gunden gune
Suriye ile de baglanti sagladi. Boylece yayilmistir. Safevilerin yayilmak icin
ulkesinin sinirlari Firat`dan Ceyhun`a kadar uyguladiklari Sii politikasi onemlidir. 12.
5
genislemis oldu . Imam Mehdi doktrini Islam aleminde resmi
Safevi Devleti gibi bir devlet, Iran hakimiyete karsi cikan , siyasi kuvvetler icin
topraklarinda kurulmus olan en buyuk uygun bir ideolojik baz idi. Siiler, Sah
6
devlettir . Sah Ismail`in devletini baslangicta Ismail`in 12. Imam olduguna inaniyorlardi.
kurmak ve sonradan da genisletmek icin Siiligi Orta Anadolu`daki Sii propagandasi acikca
7
kullandigi asikardir . Sah Ismail, kimi Osmanli`nin butunlugunu sarsar hale gelmisti.
Dervislere , Sah`lik payesi vererek bunlari Durum karsisinda pasif kalmayi yegleyen II.
sokaklara dokmustur. Bunlar da kendilerine Bayezit, sadece Anadolu`daki Safevi
verilen bu payenin hatirina Siilik icin muridlerinin Iran`a goc hareketini durduracak
mersiyeler, medhiyeler yazmak suretiyle her tedbirler aldi. Sah, muritleri araciligi ile Siiligi
sinif halkin zihinlerini karistirip , Siiligi kabule Anadolu`ya yaymak icin teblig faaliyetlerini
zorlamislardir. Boylece Sah Ismail hem tahtini artirdi. Sah Ismaili`in etkinligi Karaman
kuvvetlendirmis, hem de dogudaki eyaletine kadar uzanmisti. Hatta Sufi Dervisler
muslumanlarla arasina bir set cekmeye II. Bayezit`a bir suikast girisiminde dahi
muaffak olmustur. Safaviler Iran halkina o bulundular. Ardindan Safevi taraftarlarinin bir
zamanlar bu yeni mezhebi zorla kabul cogu Mora`ya suruldu. Dogu`daki garnizonlar
ettirmislerdir. Bunun devami icin de Iran guclendirildi. Fakat alinan bu tedbirlerin

34