Page 9 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

ederler. Herkes bin canibe revan olur. Bu hanın garbinde vüzera ve vükelâ, âyan ve kibar içün harem-
li, divan hâneli, yüz elli hücreli, hamamlı, kilerli, matbahlı bir saray-ı azim vardır ki medhinde lisan
kasırdır.7

“Kervanlar, tehlike olmayan zamanlarda içeri girmezlerdi, Avlu ve odalar bu kadar insanı, arabayı ve
eşyayı almazdı. Tam tertibatlı olanlar ancak yüz atlı alabilirdi. Kervan gelince, zengin veya fakir, her-
kes kendi odasını seçerdi. Çünkü bu binalarda insanların mertebe ve kalite farkı asla göz önüne alın-
mazdı. Bazen nezaketten veya menfaat düşüncesiyle küçük bir satıcı büyük bir tüccara yerini bırakırdı.
Fakat kim olursa olsun bir defa yerleşti mi odasından kimse onu çıkaramazdı. Geceleyin kervansaray
kapıcısı cümle kapısını kapatırdı. her şeyden mesul oydu. Kervansarayın etrafında daima bekçiler
bulunurdu”.8

Osman Turan, Sultan Süleyman namına yazılan kanunnameye istinaden; “Kervansaraycılar emin ve
mutemed kimseler olup her sabah kervansaray halkına icazet vermeden kervansarayda konan halkdan
istifsar edüp kimsenin rızkı nehb olmadığı malûm ve muhakkak alduktan sonra kârbânsaray kapusun
açıvere ve Kârbansaraycı bu manâyı eyidüp düstur vermiş olup sonra kârbânsaray halkından kimesne
rızkın ve esbabın uğurlandı dise mesmü olmaya. Ve eğer kârbânsaraycı ol manayı eyitmeden halka
düstur vermiş olup ol gice kârbânsarayda konan halkın nesnesi uğrulanmış olup ki muhakkak ola, kâr-
bânsaraycıdan çun gadr oldu uğrulanan esbabın kıymetini kârbânsaraycıya tazmin ettüreler”.9

Yukarıdaki satırlardan okuyucunun çıkarması gereken mesajlar şunlar olabilir.

1- Kervansaraylar ülke ticaretinin güvenli nakli ve seyri için şehirlerde ve şehirlerarası önemli
geçit noktalarında kurulmuş konaklama, sergileme ve alışveriş merkezleridir.
2- Kapıları günün her saatinde kontrol altındadır.
3- Dışarıdan gelenlere açılır.
4- Gelenler münhal odalara yerleştirilir.
5- Misafirlerin hayvanları ve malları teslim alınır.
6- İnsanlar ve binek hayvanları doyurulur.
7- Sabah olunca görevli; herkesin malına, canına namusuna vb. gibi zarar gelip geldiğini sorup
geleneksel sayım yapıldıktan sonra kervanın kervansarayı terk etmesine izin verilir.
8- Eğer zarar uğramış, malı kaybolmuş, çalınmış tüccar olursa kervansaray idaresince zararı
tazmin edilir.

I.III. Güvenlik Merkezi Fonksiyonu
Kervansarayların dikkatlice bakıldıklarında hem toplam hem de devlet nazarında bir can, mal ve
namus güvenlik merkezleri olarak da görüldükleri müşahede edilir.
“Kervansarayların sağladığı emniyeti, haiz oldukları müdafaa kudretini önlemek ve ticari faaliyetle-
rdeki rollerini meydana koyabilmek için Kerimeddin Aksarayi’nin zikrettiği bir vaka bu bakımdan
bizim için çok ehemmiyetlidir: Konya-Aksaray yolu üzerinde (Aksaray’a bir menzil mesafede) bu-
lanan Alâaddin Keykubad hanı, Karamanlılar ile Memreş adlı bir Türk beyi arasında vuku bulan bir
muharebede tahribe uğramış ve iki burcu yıkılmıştı.

11