Page 29 - Tarih Çevresi Dergisi - Mart Nisan Sayısı 2021

tarih çevresi

antlaşmasıydı. Balkan Antantı, bütün birlik diplomasiyle bu engeli de aştı. 1935’te
iddialarına karşın, Almanların Balkanlarda Bulgaristan, Türkiye’yi askeri yığınak yaptığı
gittikçe artan ekonomik ve siyasal etkisi (1934– için protesto ettiyse de, iki ülke arasında Kasım
1939), II. Dünya Savaşı sırasında Mihver 1936’da Balkan askeri antlaşması yapıldı.
Devletlerinin fiili saldırıları ve İtalyanların Ağustos 1938’de Edirne “askerden arındırılmış
Arnavutluğu işgali karşısında sessiz kaldı. bölge” olmaktan çıktı. Yılsonuna doğru
Sovyetlerin ve Macarların toprak talepleri Bulgaristan Türk alfabesinin okunmasına izin
karşısında da Romanya’ya hiçbir güvenlik verdi. Ayrıca Türkler için tiyatrolar da açıldı. 10
sağlayamadı. Almanya ve İtalya’nın 1941’de Kasım’da Atatürk’ün vefatı, Balkan ülkelerinde
Balkanları işgal etmesi üzerine, Balkan Antantı de büyük üzüntü yarattı. Dünya Barışı için çaba
kendiliğinden dağıldı. harcamış olan Atatürk’ün vefatına basında geniş

yer verilip, O’nun liderliği ve eserlerinden
Lozan’da gerçekleşmiş olan Boğazlar
Sözleşmesin de, Boğazların silahlardan övgüyle bahsedildi.
arındırılmasıyla ilgili hükümler yer almaktaydı. II. Dünya Savaşı’nda amaç, savaşa
Bu durum 20 Temmuz 1936 Montreux Boğazlar katılmadan Türkiye’nin toprak bütünlüğünü
sözleşmesiyle yeniden düzenlendi. Sözleşmeyle korumak, maceracı bir politikadan uzak durmak
Boğazların Türkiye tarafından ve büyük devletler arasıda denge unsuru
silahlandırılabileceği kabul edilip, Boğazları politikasını yürüterek saldırılarından
denetleme yetkisi de Türk Hükümetine korunmaktı.
devredildi. Sözleşmeye Türkiye, Bulgaristan,
Fransa, İngiltere, Japonya, Romanya, Sovyetler Ekim 1940’da Almanya Romanya’yı
Birliği, Yugoslavya ve Yunanistan imza attılar. işgal etti. Arnavutluk ve Yunanistan’a saldırmış
olan İtalya’da ardından Mihver devletlerine
Ekim 1936’da Yugoslavya ile ticaret,
katıldı. Ocak 1941’den itibaren Almanya’nın
denizcilik ve yapılanma antlaşmaları yapıldı.
Balkan devletlerini tehdit eder biçimde
1938 yılında Türk uyrukluların Türkiye’ye göç Balkanlara inmesi, İngiliz Başbakanı
etmesiyle ilgili olarak Yugoslav yöneticileriyle
Churchill’in Türkiye’nin savaşa katılmasını
görüşmeler olduysa da, netice alınamadı. Zira
istemesine yol açtı. Churchill’e göre,
göçmenler arasına Türk olmayanlar da
Balkanlarda durumunu güçlendirdikten sonra
katılabilirdi.
Almanya “Türkiye’den Ortadoğu’ya geçit
Türkiye’nin Trakya’daki sınırları Lozan isterse” Türkiye bu baskıyı boyun eğebilirdi.
ile belirlenmişti. Yunanlılara bırakılan Batı Churchill Türkiye’ye başvurarak, Türkiye’nin
Trakya’daki Türklerin hakları Yunanistan ile savaşa katılmasını her yönden destekleyeceğini
yapılan antlaşmalarla garanti altına alındı (1926 bildirdi. Bütün girişimlere rağmen Türkiye savaş
Atina, 1930 ve 1933 Ankara ant.). Türkiye’ye dışı durumunu korudu. Şubat 1941’de Türkiye
kalan Trakya topraklarının ise askerden Bulgaristan’la bir saldırmazlık paktı imzaladı.
arındırılması öngörülmekteydi. Ulusal sınırlar Bulgaristan’ı işgal etmiş olan Alman birlikleri
içindeki egemenlik haklarının tam kullanılması Türkiye sınırına yaklaştılar. Mart ayında
amacıyla Türkiye bu kısıtlamayı aşma çabasını Bulgaristan Mihver devletlerine katıldı. Nisanda
sürdürdü. Bu çabalarında karşılaştığı tek engel Yugoslavya, General Simoviç tarafından
Bulgaristan oldu. Ama Türkiye başarılı bir Almanya’ya bırakıldı. Alman işgaline uğramış

27