Page 25 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

anlaşmazlıklarının yarattığı koşullar ve Moğollarla girişilen kıyasıya mücadele, aile üyelerinin gerek
hayatlarını kurtarmak adına gerek kalkıştıkları iktidar mücadelesinde destek bulmaya yönelik çabaları
için gerekse yapılan anlaşmaların şartı olarak Doğu Roma sarayında rehin hayatı sürdüler. Bu dönemin
trajedisi, rehinlik diplomasisinin Türklerin aleyhine işlemesiydi. Diplomatik rehinlik Osmanlı döne-
minde de önemli bir devletlerarası ilişki biçimi olarak kullanıldı. İmparatorluğun erken dönemlerinde
başta Doğu Roma İmparatorluğu olmak üzere rakip devletlerin saraylarına karşılıklı olarak rehinler
gönderiliyordu. Amaç, devletlerin birbirleri ile olan ilişkilerinde karşılıklı güven ve emniyeti sağla-
maktı. Her iki taraf açısından hanedan üyesi birinin karşı taraf elinde rehin olarak bulunması, olası
saldırı girişimini ya da iç işlerine müdahale anlamına gelen faaliyetleri önlemeye yönelik bir amaca
hizmet ediyordu.

Osmanlılar açısından diplomatik rehinlikten beklenen faydalardan biri de, saraylarında bulu-
nan rakip hanedan üyelerinin daha sonraları ülkelerindeki iktidarı ele almaları halinde, çıkarlarına
uygun bir politika takip etmelerini ve kontrol altında tutulmalarını sağlamaya yönelikti. İmparator-
luğun sıklıkla başvurduğu rehinlik diplomasisinin dikkat çeken başkaca bir yönü de aynı zamanda ülke
içerisindeki muhalefete karşı bu uygulamanın bir emniyet kalkanı olarak kullanılmasıydı. Bu manada
dönemin rehinlik diplomasisinin muhatapları, hem hükümdarın akrabaları, hem yönetim kademesinde
yer bulabilen seçkinler hem de Türk beyliklerinin hanedanlarıydı. Türkiye’deki siyasal iktidarın tek ve
kutsal sahibi olduğunu düşünen Osmanlı hükümdarı, söz edilen her üç gurubun, otoritesine karşı olası
eylemlerini engellemek amacıyla rehinlik diplomasisinden bolca faydalanma yoluna başvurdular.

Doğu Roma İmparatoru Ioannes’in oğlu Manuel Palaiologos ile kardeşi Andronikos, Eflak beyliği
yapan ve Kazıklı Voyvoda olarak bilinen Vlad Çepiş yani Cellad Vlad ile yine Eflak Bey’i Drakol’un
iki oğlu, asıl adı Gjergj Kastriyoti olan ve Arnavutluk isyanının lideri İskender, Floransa Dükası Neris
Atziavolos’un amcası, Mısır Sultanı Kansu Gavri’nin oğlu Mehmet, Halife III. Mütevekkilullah, Uzun
Hasan’ın annesi Sara Hatun, Menteşeoğlu Beyliği’nin yöneticisi İlyas’ın Üveys ve Ahmet adlı iki oğlu
ile Karamanoğlu İbrahim Bey’in kardeşleri İsa ve Alâeddin, Osmanlı sarayında rehin olarak bulmak
zorunda kalan ünlülerdi.

Osmanlı hanedanı üyelerinden Mehmet’in (II) torunu Korkut, Selim’in (II) yeğenleri Mehmet,
Musa, Orhan, Osman, Emir, Osman ve Mustafa ile ağabeyi Bayezit’le (II),kıyasıya mücadeleye giren
Cem’i yakalamak için İtalya’daki seferi bırakıp gelmesi emredilerek şehzadenin üzerine gönderilen
Gedik Ahmet’in oğlu, Osmanlı sarayında konuk edilen rehinlerdi.

Öte yandan Osmanlı hanedan üyelerinin de rakip devletlerin sarayında rehin olarak bulundukları
oluyordu. Farklı sebeplerle rakiplerinin eline rehin düşebildikleri gibi iktidar savaşlarındaki başarısı-
zlıkları dolayısıyla kaçarak gitmek zorunda kalanlar da vardı. Osmanlı hanedan üyeleri, sığındıkları
ülkelerde yaşama şansı yakalarlarken kaçınılmaz olarak karşılığında rakip devletler tarafından maddi
ve siyasi açıdan Osmanlılara karşı kullanışlı birer araç haline geliyorlardı.

25