Page 12 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 12
tarih çevresi tarih çevresi
“Tanrılaşmış Augustus’un Yapmış Olduğu İşler” Bizans Döneminde Ankara yayılması ile Ankyra, dinsel yönden önemli bir çekilmiştir. Roma’nın “Metropolis”i artık
(Res Gestae Divi Augusti) başlıklı yazıtının MS 285 yılında Batı ve Doğu Roma merkez olmuştur. Kentte MS 314 ve 358 Bizans’ın “sınır kenti” olmuştur (Aktüre, 2000).
(“Monumentum Ancyranum”-Ankara Anıtı ) aslı olarak, kağıt üzerinde, ikiye bölünen yıllarında, Anadolu’daki kilise temsilcilerinin Bizans yönetimi sırasında ilk kez 654
6
Latince (duvarın iç yüzünde) ve Helence imparatorluğu birlikte yöneten I. Konstantin katıldığı iki Sinod meclisi toplantısının yapıldığı yılında Araplar tarafından ele geçirilmiş;
(duvarın dış yüzünde) dilinde iki kopya olmak (Batı Roma) ve Licinius (Doğu Roma) ve piskoposların önemli kararlar aldığı ardından 797 ve herhalde bir de 806’da Harun el
üzere Augustus Tapınağı duvarında arasındaki savaş Üsküdar’da (Khrysopolis), MS bilinmektedir (Galanti, 2005, sf. 39). Reşit, sonra 838’de El Mutasım’ın Türk kökenli
bulunmaktadır. 324 yılında Konstantin’in zaferiyle son bulur. Ankara, Doğu Roma’nın (Bizans) komutanı Afşin Bey (Eyice, 2011) tarafından
Kent, Roma döneminde içişlerinde İmparatorluğun tek hâkimi olan Konstantin, egemenliğinde artık bir dinlenme ve tatil zapt edilmiştir.
köhneleşmiş kurumları ve alışkanlıklarıyla kentidir. Hatta II. Theodosius (MS 408-450)
bağımsız ve demokratik bir yapıda yönetilmiştir. Ankara, yedi ve sekizinci yüzyıllarda
imparatorluğun artık Roma’dan sarayını yazları Ankara’ya taşır. Ankara, MS V
Kent Meclisi ve Halk Meclisi bütün kararları askeri bakımdan önem taşırken Bizans’ın
yönetilemeyeceğine karar vererek 11 Mayıs 330 inci yüzyılın ilk yarısından itibaren tam
alma yetkisine sahipti. Bu dönemde, kentin alt doğuyla olan ticaretinin yoğunlaşması üzerine
günü Byzantion’u (İstanbul) imparatorluğun anlamıyla bir Hristiyan kenti olur. Ankara
yapısı tamamlanarak Elmadağ’dan künkler dokuz ve onuncu yüzyıllarda kentin ticari
başkenti ilan eder ve Nova Roma (Yeni Roma) Kalesi’nin surları büyük ölçüde Bizans
içerisinde su getirilerek mahallelere dağıtılmış bakımdan önemi artmıştır (Aktüre, 2000).
adını verir. 337’de Konstantin’in ölümü üzerine döneminde, önce İç Kale’yi çevreleyen sur,
ve Hatip Çayı üzerinde, Bentderesi mevkiinde, Özellikle beşinci yüzyıldan itibaren
imparatorluk Batı ve Doğu Roma olarak fiilen olasılıkla, İmparator II. Konstantinus tarafından
Roma su bendi yapılmıştır . Ankara’nın en kilisenin toplum yaşantısına egemen olması
7
ikiye bölünür. 659-668 yıllarında ve İmparator III. Mikhael
parlak devrini yaşadığı ilk iki yüzyılda inşa sonucunda Roma’dan kalan palaestra,
Bizans tarihçisi Runciman (1943), tarafından 859’da, bu surun onarılması ve
edilen çok sayıda Roma yapısından günümüze gymnasium, tiyatro ve tapınaklar kentteki
coğrafya koşullarından yola çıkarak ancak berkitilmesiyle birlikte Dış Kale çevresindeki sur
Augustus Tapınağı, Caracalla Hamamı ve tiyatro işlevlerini yitirmişlerdir (Aktüre, 2000).Artık bu
Anadolu’nun merkezine tam olarak egemen olan inşa edilmiş olabilir (Mamboury, 2014, s. 153;
kalmıştır. 1834 yılında Ankara’ya gelen Fransız tür sosyal işlevlerin büyük kısmı kentteki çok
bir devletin Boğazlar’ı da elinde tutabileceğini Ergenç, 1980, s. 95; Aydın ve diğ., 2005, s. 122).
mimar ve gezgini Charles Texier, ‘Şurada sayıdaki kilise çevresinde toplanmaktadır.
ileri sürmüştür. Anadolu’nun önemine değer Ankara kırsalında ortaya çıkarılan dördüncü ve
burada yayılmış olarak görülen yıkıntılara göre Bizans döneminden günümüze gelemeyen
vererek birleşik ve iyi yönetilmiş bir ülkeyi yedinci yüzyıl arasına ait büyük ve çok odalı
karar verilirse bu yapıların görkemi Roma’nın büyük yapıların varlığı kaynaklardan
Roma’dan miras alan Bizanslılar bu yapıyı yapılar ile fazlaca manastır ve kilisenin varlığı o
kendisininkilerden hiç de aşağı kalmazdı’ diye belirlenebilmektedir: Theodotos Binası, Vali
bozarak Konstantinopolis’i başkent yapmakla dönemde kırsal kesimde büyük toprak
yazar (Texier, 1862, sf. 481). Kent artık hem çok Maximus villası, Nosokomeion (hastane),
büyük bir hata işlemişlerdir. Anadolu’ya sahip sahiplerinin bulunduğunu akla getirir (Foss,
genişlediğinden hem de Pax Romana (Roma olamadıktan sonra ne yapsalar İstanbul’u 1977). Xenodocheion (yurt, konukevi), 6 kilise
Barışı) ile kolaylıkla korunduğundan Roma ellerinde tutmalarının oluru yoktur. Yıllar sonra Bizans egemenliği altında çoğunlukla (Katedral, Basileios (4. Yy), Aziz Plato (5. Yy),
döneminde kale önemli değildir. Osmanlılar da tarihten gelen bu dersi almayarak barış içinde yaşayan Ankara, VII nci yüzyıldan Baş Melekler, Azizler, Genç Rahipler (5. Yy), 1
şapel (Christopher ve Chariton), 6 manastır
Suriye topraklarında hüküm süren bütün ülkeyi yitirmek yoluna girmişlerdir. Eğer başlayarak önce yüzyılın ilk çeyreğinde İranlı Nilus (5. Yy), Kale’nin karşısındaki dağda
Palmyra kraliçesi Zenobia, 267-68’de başladığı Timur savaşı kazandıktan sonra Ankara’da Sasani ve daha sonra yüzyılın ikinci yarısı ve bulunan manastır (5. Yy), Petris Rahibeleri (6.
Kapadokya seferinde 270 yılında Ankara’yı ele durmasaydı ya da başka bir düşman bu fırsattan VIII inci yüzyılın başlarında Arap akınlarına Yy), Magna Rahibeleri (5. Yy), Beeia’nın Tanrı
geçirmiş ve 272’ye kadar kente egemen yararlanmak için başkente saldırsaydı Osmanlı uğramış ve yağma edilmiştir. Bu zamanın anasına ithaf edilen rahibeler manastırı (6. Yy),
olmuştur. Roma İmparatoru Aurelianus bir devleti tümüyle ortadan kalkabilirdi. etkisiyle düzlükteki kent dönüşüm geçirerek Attalina Rahipleri (7. Yy), mezarlık (bugünkü
güçlükle karşılaşmadan Ankara’yı geri almıştır. MS 4. Yüzyılın ortasında Hristiyanlığın tepedeki kalın surlarla korunan kalenin içine Gar çevresinde).
10 11
