Page 90 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

İbn Hazm, biri Takrîb diğeri de Merâtibu’l-Ulûm’da olmak üzere iki ayrı ilim tasnifi yapmaktadır.
Ancak bu tasnifler arasında önemli farklılıklar yoktur. Biz ilkin, her iki eserdeki tasnifi olduğu gibi verip, sonra
da bunları bir tasnif altında birleştireceğiz. İbn Hazm, Takrîb’deki tasnife göre İslamî ilimler (ulûmu’-İslamiyye)
ve öncekilerin ilmi (ulûmu’l-evâil) adı altında 14 ilimden bahsetmektedir. Ancak bu ilimlerin hangisinin İslami
ilimler, hangilerinin de öncekilerin ilimleri olduğunu belirtmemektedir. Bu ilimler şunlardır:

Kur’an ilmi
Hadis ilmi
Mezhepler ilmi (ilmu’l-mezahib)
Mantık ilmi
Fetva ilmi (ilmu’l-fütyâ)
Gramer ilmi (ilmu’n-nahiv)
Dilbilim (ilmu’l-lugat)
Şiir ilmi
Tarih ilmi
Tıp ilmi
Matematik ilmi (ilmu’l-aded vel-hendese)
Astronomi ilmi (ilmi’n-nücûm)
Belagat ilmi (retorik)
İbare ilmi (rüya tabiri ilmi)19
İbn Hazm’ın bu tasnifinde dikkati çeken husus, kelam ilminin mezhepler ilmi, fıkıh ilminin de fetva
ilmi olarak isimlendirilmesidir.
İbn Hazm, Merâibu’l-Ulûm adlı eserinde ilimleri 7 başlık altında incelemektedir. Ve bu ilimlerin, tüm
zaman ve mekanlarda bütün milletler için geçerli olduğunu ifade etmektedir. Bu ilimlerden üçü ile her millet
bir diğerinden ayrılır veya bir başka ifadeyle milletten millete değişen ilimler üçtür. Bunlar:
Din ilimleri
Dil ilimleri
Tarih ilmi
Diğer dört ilimin ise milletten millete farklılık göstermediği belirtilmektedir ki bunlar:

19 İbn Hazm, et-Takrîb li Haddi’l-Mantık, s. 348-350.

89