Page 92 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

ilgili elde olan bilgiler hurafe ve yalandan ibaret olduğu için, onların da tarihi incelenmeye değmez. Burada
İbn Hazm, neseb ilminin, tarih ilminin bir parçası olduğunu da belirttir. Çünkü ona göre özellikle hilafet
(imamet) konusu böyle bir ilmi zorunlu kılmaktadır21.

B-Bütün milletler için ortak olan ilimler: Dört kısımdır.

Astronomi ilmi

İbn Hazm’a göre ilm-i nücum, yıldızlar, güneş, ay, göksel varlıkların yapısını ve birbirleriyle olan
ilişkisini inceleyen ve matematik ve aklî öncüllere dayanan astronomi ile yıldızlar, güneş ve ayın burçlardaki
durumu ve bunların yeryüzüne etkisini tecrübeye dayanarak ele alan astroloji olmak üzere iki kısımdır22.

Matematik ilmi (geometrik şekilleri ve sayıları ele alır)

Tıp ilmi: İki kısımdır.

a- Nefs terbiyesi (tıbbu’n-nefs). İbn Hazm’a göre, tıbbın bu kısmı, aynı zamanda mantık ilmiyle de bir
şekilde irtibatlıdır. Çünkü doğru düşünmenin ilkelerine sahip olan bir zihin, aşırılıklardan kaçınıp, itidale sığınır.

b- Beden sağlığı (tıbbul-ecsâm). Düşünüre göre, tıbbın bu bölümü, genel tıp teorisi, hastalıkların teşhis
ve tedavisi ve cerrahi yöntemler ile koruyucu hekimlik gibi konuları içerir23.

Felsefi ilimler (eşyayı olduğu şekilde inceler).
İbn Hazm, felsefi ilimlerin neler olduğu hakkında bilgi vermez. Ancak mantık ilminin, felsefenin bir
parçası olduğunu kabul etmek gerekir. Çünkü felsefenin delaleti daha kapsamlıdır. Ayrıca o, mantık ilmini aklî
ve hissi olmak üzere ikiye ayırmaktadır. Akli taraf metafizik ve fizik alanla ilgili iken, hissi kısım sadece fizikî
alanla ilişkilidir24.
C- Bütün bu ilimlerin neticesiyle ilgili olan ilimler. İki kısımdır.
Belagat ilmi (retorik)
İbare ilmi (rüya tabiri ilmi).
İbn Hazm’a göre rüya gerçek bir olgudur ve nübüvvetin kırk altı parçasından biridir. Bu nedenle bunun
bir ilim olarak kabul edilmesi gerekir25. Hem belagat, hem de ibare ilmine sahip olmak isteyen bir kişinin, diğer
ilimlerde derinleşmiş olması şarttır26.

21 İbn Hazm, Merâtibu’l-Ulûm, s. 79.
22 İbn Hazm, et-Takrîb li Haddi’l-Mantık, s. 350.
23 İbn Hazm, Merâtibu’l-Ulûm, s. 80.
24 İbn Hazm, Merâtibu’l-Ulûm, s. 80.
25 İbn Hazm, Merâtibu’l-Ulûm, s. 83.
26 İbn Hazm, Merâtibu’l-Ulûm, s. 80; et-Takrîb li Haddi’l-Mantık, s. 350.

91