Page 48 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

devam etmiştir: Kemal’in İstanbul’da 1915 Ocak ayı sonunda

“Almanlar doğuda Rusları sıkıştırınca, biz Harbiye Nezareti’nde yazıp makama elden
de Kafkaslardan Türk yurduna atılarak, Rus arz ettiği bir de raporu bulunmaktadır.
cephelerini çökertme umuduna kapılmıştık. Avrupa’da harbin en başında 1914
İngilizler ise, Rus dostlarına yardım için, Eylülünde harp sahasından binlerce
Mısır’da topladıkları kuvvetleri Çanakkale’ye kilometrelerce uzakta bir Türk yarbayın analiz
çıkarmışlardı. Bu sırada, Fethi (Okyar) Bey’le ve önceden seziş gücü ve öngörüsü karşısında
beraber Sofya’da ataşemiliter olan Mustafa şaşkınlık duymamak mümkün değildir.
Kemal, Çanakkale’de Liman von Sanders’in Hatırlanmalıdır ki bu subay; parlaklığı ve
kumanda ettiği ordunun 19’uncu tümenine tayin doğruluğu harp sahalarında dört uzun yıl süren
edilmişti. Sınıf arkadaşım Mustafa Kemal muharebelerde kanıtlanmış öngörüsünü
Çanakkale’ye geçerken, Harbiye Nezareti’nde tarafların sonradan açıklanan harp hedefleri ve
beni ve Ali İhsan (Sabis) Bey’i ziyaret etmişti. stratejilerinden habersiz kaleme alırken Osmanlı

Onun, o gün söylediklerini aynen hatırlıyorum. İmparatorluğunun Sofya askeri ataşesidir;
Mustafa Kemal:” kurmay yarbay rütbesindedir ve yalnızca 33
“-Yahu diyordu… Ne yapıyoruz? Allah yaşındadır.
aşkına bu memleketi hiç düşünmüyor Türk yarbay daha harbin ilk haftalarında
musunuz? Bu adamı hiç ikaz etmediniz mi? Bu Avrupa’da başlıca harp bölgelerinde hasım
şekilde savaşa katılmanın fayda sağlamayacağını orduların stratejilerini ve bunun Alman orduları
anlatmadınız mı?” için sonra yıpranmaya varan Doğu ve Batı
“Mustafa Kemal’in ‘bu adam’ dediği cepheleri arasında yok edici bir mekik gibi gidiş-
Enver Paşa idi. Nitekim Enver Paşa’dan geliş yüklerini fark etmiştir. Elbette Rusya’da
hemen randevu almış ve görüşmüştü. Ancak, ayaklanma ve devrimle Bolşeviklerin

Enver Paşa’nın yanından çok sinirli ve yanakları iktidarı ele geçirmesini ve bu devletin ordusunu
al al olmuş bir şekilde çıkmıştı. Enver Paşa’dan kendi elleriyle dağıtmasını ve ezici bir barışı
anlayışsızlık gördüğü belli idi. Tekrar yanımıza kabul etmelerini hesaba katamamıştır.
geldiği zaman:” Bu olay ve Rusya’nın teslim oluşu bile
“-Ben vazifemi yaptım. Vicdanen Türk yarbayın öngörüsünün aynen
müsterihim. Ama bu adam laf anlar soyundan gerçekleşmesini engelleyememiştir.
değil. Bir Napolyon olmak hevesinde, demişti.” Ne var ki onun bu parlak analizinin
“Mustafa Kemal tekrar bize dönmüş ve mensubu bulunduğu ordunun ve devletin
kâğıt istemişti. Sonra masaya oturmuş ve savaşa yenilgisini engelleyemediği de acı bir hakikat
katılmanın doğuracağı kötü sonuçları uzun olarak tarih kitaplarına yazılmıştır.
uzun yazmış ve Harbiye Nezareti’ne Bu olay bizim harp tarihimizde doğru bile
vermişti.”16 olsa yetkili karargâhın kademelerinden geçip en

Bu demektir ki Kurmay Yarbay Mustafa üst makam ve elbette siyasi otorite desteği

45