Page 176 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Cumhuriyet Halk Partisi idealinin sarsılmaz bazı değişiklikler göstererek, çok partili
taraftarıdır ve Türkiye Büyük Millet Meclisi düzene geçene dek Türkiye'nin iç ve dış
onun temsilcisidir. Bizi temsil edenlerden siyasetine egemen olacaktır.
ölene de yaşayana da Milli Şef demişizdir ve
II. İkinci Dünya Savaşı'ndaTürk Dış
onların belirttiği doğrultuda yürümek temel Siyaseti
görevimizdir. Hükümet için Milli Şeflerimizin
İsmet İnönü'nün Cumhurbaşkanı ve
gösterdiği kimselere, doğrudan doğruya onun
Milli Şef olarak Atatürk'te bile olmayan geniş
güvenine sahip olduğu için güvenmeliğimiz,
yetkilerle donatılmasından kısa bir süre sonra,
Milli Şefimiz'e karşı milli ve vicdani
İkinci Dünya Savaşı ile Türkiye, kendini bir
görevimizdir."26 derken, hükümet
ateş çemberi içinde bulmuştur. İlk birkaç ayı
programının, başbakanın ve bakanların hiçbir
saymazsak, "Milli Şef Dönemi" ile İkinci
önem taşımadığını, "Milli Şef"in bu kadroya
Dünya Savaşı aynı yılları kapsamaktadır.
inanmış olmasının önemli olduğunu ifade
Türkiye'nin bu dönem içindeki siyaseti, ne
etmektedir. Kısacası Türkiye'de siyasayı
pahasına olursa olsun, bu savaşın dışında
belirleyen "Milli Şef" İsmet İnönü'dür. Metin
kalmak olmuştur.
Toker'e göre:
Türkiye'yi savaş dışı tutabilmesi, İsmet
"Meclis, Hükümet hukuken vardılar.
İnönü'nün siyasal yaşamı boyunca
Fakat politikayı bizzat doğrudan doğruya
gerçekleştirmiş olduğu en büyük başarıları
İsmet İnönü idare ediyordu. Milli Şef'in
arasında kabul edilmektedir. Ancak, Türkiye
mahzurlu gördüğü her şey Türkiye'de yasaktır.
savaşa girmemekle birlikte, bu savaşın
Bundan dolayıdır ki, gazetelere gelen emirle etkilerini, savaş yıllarında ve sonrasında en
bazen nasıl yorumlar yazılması gerektiği derinden hisseden ülke olmuştur.
bildiriliyordu.Başka emirlerde ise; Milli Şef ile
Milli Şef İsmet İnönü'nün İkinci Dünya
hatta Şef'in ailesi ile ilgili haberlerin büyük
Savaşı boyunca geliştirmiş olduğu ve evreleri
verdirilmesi bildiriliyordu."27
bakımından çok değişik nitelikler-zaman
Milli Şef İsmet İnönü'nün Bakanlar zaman çelişkiler-sergileyen dış siyaseti
Kurulu ve üyeleri üzerindeki hakimiyeti savaşın son bulmasıyla müttefik devletler
bakanların dış görünüşlerine dahi üzerinde olumsuz bir iz bırakmış, Türkiye'nin
karışabilecek derecededir.28 İkinci Dünya bir takım suçlamalarla karşı karşıya kalmasına,
Savaşı yıllarını da kapsayan bu dönemin iç ve dış siyasetinde yeni bir takım
mutlak hakimi "Milli Şef" İsmet İnönü düzenlemelere yönelmesine yol açmıştır.
olmuştur. CHP, TBMM, Bakanlar Kurulu, her Bunun temel nedenlerinden biri Milli Şef
konuda "Milli Şef"in yalnızca onaylayıcısı İsmet İnönü'nün Atatürk'ün ölümünden sonra,
olmuşlardır.29 Bu anlayış, İkinci Dünya O'nun geleneksel dış siyasetinden ayrılarak,
Savaşı boyunca, dış siyasi koşullara bağlı ama gittikçe totaliter anlam ve özellik yüklenen tek

174