Page 179 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

taraflarca imzalanır. üzerinde bir takım tehdit ve baskıların
oluşmasına neden olmuştur.
Atılan yanlış ve acele adım Türkiye'yi
dönüşü olmayan bir yola sokmuştur. Bu C. Almanya'nın YararlandığıSavaş Dışı
ittifakla birlikte İsmet İnönü ve Hükümeti, Siyaset
Atatürk'ün vasiyet etmiş olduğu geleneksel dış
A. Tarafsızlıktan Ayrılmanın İlk Bedeli
siyasetten ayrılıp, henüz ülkeye dönük,
Dışişleri eski Bakanı Tevfik Rüştü Aras,
doğrudan bir tehdit yokken, Avrupa'nın
Türk-İngiliz-Fransız İttifakı'nın
çelişkilerinden doğmuş gruplardan birine
imzalanmasının büyük bir yanılgı olduğunu
yönelmiştir. Bu yanlış siyasetin hemen ortaya
ileri sürerken, Türkiye'nin "tarafsız"
çıkan sonuçları şunlar olmuştur:
kalmasının mümkün olduğunu, tarafsızlığa
Atatürk'ün döneminde büyük çabalarla
yönelen Türkiye'nin, savaş sonrası
oluşturulan ve dünya siyasal platformunda
Balkanlar'da büyük ekonomik ve siyasi bir güç
Türkiye'ye saygın bir yer sağlayan Balkan
olarak ayakta kalabileceğini savunmaktadır.
Antantı, atılan bu yanlış adımlar yüzünden
Aras: "İngiliz ittifakının, gereğini, yararını,
etkisini kaybetmiş, dağılma sürecine girmiştir.
kimlere karşı olduğunu, hala tam olarak
Bunun sonucunda bölgeye önce İtalya daha
anlayabilmiş değilim"55 diyerek şaşkınlığını
sonra da Almanya işgalci güç olarak gelip
belirtmektedir. Türkiye'nin bu savaştaki
yerleşmiştir.52
tutumu oldukça değişik biçimlerde değişik
Atatürk'ün karşılıklı çıkar ve yazarlarca tanımlanmıştır. Örneğin Selim
uluslararası dengeler üzerine kurduğu Sovyet Deringil, Türkiye'nin savaş boyunca izlemiş
dostluğu, İnönü'nün İngiltere'ye yönelmesiyle olduğu çelişkilerle dolu siyasetine Denge
birlikte, baskı ve düşmanlığa dönüşmüştür. Oyunu"56 demek gereğini duyarken, Edward
Weisband bu siyaseti açıkça "tarafsızlık"57
Atatürk'ün herkesle dostluk ve işbirliği
olarak nitelendirmektedir. Oysa devletler
siyasetinin sınırları içinde Almanya ile
hukukunda tarafsız devletin tanımı açıktır. Bu
geliştirilen siyasi ve ekonomik ilişkiler53 ve
tanıma göre bir devletin savaşta, ya hiçbir
daha bir yıl önce, bu ülkeye verilen tarafsızlık
tarafa
sözü hiçe sayılmış, hiç gerek yokken, birtakım
varsayım ve kuşkulara dayanarak, bu ülkenin "iştiraki" olmaması gerekir ki bu,
karşısına geçilmiştir.54 Her şeyden önemlisi "geçici tarafsızlık"tır. Ya da, devletlerarası
Türkiye bu ittifakla yerine getiremeyeceği antlaşmaların kendisine tanımış olduğu
yükümlülükler altına girmiş ve yerine haklara dayanarak tarafsızlığını ilan eder. Bu
getirilemeyen bu yükümlülükler, savaş ise "daimi tarafsızlık" durumudur. Örneğin, 27
boyunca-Türk siyasetinin hareket alanını Mayıs 1938 tarihinde, Danimarka, İsveç,
daraltarak, yalpalar yapmasına-güvenirliliğini Norveç gibi devletler müşterek bir demeç
kaybetmesine ve savaş sonunda da ülkenin yayınlamışlar, sürekli tarafsızlıklarını ilan

177