Page 180 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 180
tarih çevresi
etmişlerdir.58 Türkiye bu özelliklerden Hamdi Arpag kanalıyla 27 Mayıs'ta Alman
hiçbirini taşımadığı gibi, ortada, 19 Ekim 1939 Dışişleri Bakanlığı'na verdiği bir nota ile
tarihinde imzalamış olduğu "Türk-İngiliz- durumu protesto etti.65 Bu gelişmeler
Fransız Üçlü İttifakı" bulunmaktadır. Bu karşısında Türk Hükümeti, İngiltere ile siyasi
gerçek karşısında Türkiye'nin bu savaştaki bir antlaşma imzalamadan önce, bu işbirliğine
konumunu hala "tarafsızlık" olarak nitelemek karşılık İngiltere'den alması gereken para ve
devletler hukukuna ve tarihsel gerçeklere ters ekonomik yardım sorununun açıklığa
düşmek demektir.59 kavuşturulmasında direnmeye başladı. Bunun
üzerine Türk-İngiliz-Fransız Antlaşması'nın
Türkiye'nin "açıktan İngiltere ve
bir an önce imzalanmasını isteyen İngiliz
Fransa'nın yanında mevkii alması" Türk dış
Hükümeti, Türkiye'ye "ekonomik yardımda
siyasetinin kesin ve sürekli yönelimini60 de
bulunmanın büyük önemini kavrıyordu. Bu
ortaya koymaktadır. Bu nedenle "1939 yılının
nedenle silah sağlanması için 10 milyon lira,
sonuna doğru Türk-Alman siyasal
Türk parasal ve ekonomik problemlerin
ilişkilerindeki soğuma doruk noktasına
çözümü için 5 milyon altın lira tutarında kredi
ulaşmıştı"61 2 Kasım 1939'da Şükrü
açmayı kararlaştırdı."66
Saraçoğlu ile bir görüşme yapan Von Papen,
Almanya'nın tüm uyarılarını hiçe sayarak İngiltere'den daha fazla yardım uman
İngiltere'ye yanaşan Türkiye'nin, imzaladığı Türkiye bundan memnun değildi. Oysa
ittifak hükümlerine uyarak bu ittifakı "fiilen İngiltere Türkiye'ye ekonomik bakımdan
geçerli kılarsa" Almanya'nın düşmanları önemli bir yardımda bulunma niyetinde
arasında yer almasının kaçınılmaz olacağını değildi. Çünkü kendisi ekonomik güçlükler
sert bir dille Türk Dışişleri yetkililerine altında kıvranmaktaydı.67
bildirmişti. Aynı görüşmede, Sovyet
Türkiye, Atatürk'ün geleneksel
Büyükelçisi'nin kendisine "Eğer Türkiye
tarafsızlık siyasetini terk etmenin bedelinin ilk
boğazlardan müttefik savaş gemilerinin
taksitini çok acı ödemişti. İngiltere'ye
geçmesine izin verirse, boğazları
yaklaşmakla hem Sovyetler Birliği ile olan
bombalayacaklarını" söylediğini de aktarmayı
dostluk ilişkileri düşmanlığa dönüşmüş, hem
unutmamıştı.62
Almanya'yı karşısına almış, bu ülke ile olan
Türk-İngiliz Ortak Deklarasyonu'nun ekonomik ilişkileri tehlikeye düşmüş, sipariş
yayınlanacağının belli olmasıyla birlikte, edilen gemi ve silahlardan da yoksun kalmıştı.
Berlin, Türkiye'nin siparişi olan silahlarla63 Buna karşılık Polonya ve Arnavutluk'un işgali
ilgili olarak, daha önce sert bir tutum içine karşısında sessiz kalan68 müttefikine
girmiş bulunmaktadır.64 Fakat Türk yapılması gereken ekonomik yardımı
Hükümeti Almanya'nın bu tutumuna karşı yapamayacak kadar güçsüz bir müttefike sahip
tepkisiz kalmadı. Berlin'deki Büyükelçisi olmuştu.69
178
