Page 172 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 172
tarih çevresi
güç ve ağırlıklarını TBMM'de korumalarını rahatsızlığının ilk belirtilerinin 1936 yılının
sağlamıştı. sonuna doğru ortaya çıktığı, sağlık durumunun
ise 1937 yılından itibaren bozulduğu
Bir yandan yeni kurulan devleti ve
bilinmektedir.1 Atatürk, ölümünden bir süre
devrimleri yaşatma kaygısı, diğer yandan
önce "Başvekillik Makamı'nı işgal eden İsmet
ülkenin toplumsal yapısı nedeniyle henüz
İnönü ile siyasi bir çatışma içine girmiş, bunun
Batı'nın demokrasisini sindirecek siyasi bir
sonucunda İsmet İnönü görevinden alınarak,
olgunluğa erişememiş olması düşüncesi,
yerine Mahmut Celal Bayar atanmıştır.2
Mustafa Kemal Atatürk'ü ister istemez, ülkeyi
bir süre tek parti ile yönetmeye zorlamıştı. Celal Bayar'ın başvekilliğinin
Atatürk'ün hastalığı ile aynı döneme gelişi, dış
Tüm olumsuz koşullara karşın, Mustafa
siyasette Hatay sorununun sürekli olarak
Kemal Atatürk, Cumhurbaşkanı olarak ülkeyi
hükümetin gündeminden düşmemesi, ardından
yönettiği 1923-1938 yılları arası, iki kez
Cumhurbaşkanı'nın ölümü, Bayar
kurulmasına izin vererek, gönlünün çok partili
Hükümeti'nin siyasal kadrolarda önemli
düzenden yana olduğunu ortaya koymuştu.
değişikliklere yönelememesi, İsmet İnönü'nün
Ama bilinen nedenlerden dolayı onun tüm bu
cumhurbaşkanı seçilmesini kolaylaştırıcı
girişimleri sonuçsuz kaldı. Şimdi Mustafa
temel koşulları oluşturmuştur.3
Kemal Atatürk'ün kurduğu Cumhuriyet Halk
Partisi muhalefetsiz iktidardaydı. Bu sistemde Asım Gündüz'ün anılarında aktardığına
anlamlı olan yalnızca bir tek partinin varlığı göre bu konuda Genel Kurmay Başkanlığı'nda
değildi. Daha önemlisi, devlet ile parti bir toplantı yapılmış, Türk Silahlı
arasındaki ayrımın ortadan kalkmasıydı. Parti, Kuvvetleri'nin Atatürk'ün ölümünden sonra
devlet kurumlarının yönetimini üstlenmişti. alacağı konumun ne olacağı tartışılmış, sonuç
Partinin il başkanları aynı zamanda ilin olarak tarafsız kalınmasında karar kılınmıştır.
valileriydi. Devlet memurlarının "neredeyse Bu toplantıyı haber alan Başvekil Celal Bayar,
tümü" CHP üyesi yapılmıştı. Kısacası totaliter Genel Kurmay Başkanı'nı ziyaret etmiş,
devletleri anımsatır bir biçimde Türkiye'de Çakmak'ı, TBMM'nin Cumhurbaşkanı olarak
parti ve devlet iç içe girmiş, birbiri ile görmek istediğini belirterek, kendisinden bu
kaynaşmış, Türkiye bir parti devleti durumuna görevi kabul etmesini istemiş ise de, Genel
gelmişti. Kurmay Başkanı bu teklifi ordunun bu konuda
tarafsız kalma kararında olduğunu ileri sürerek
I. Mustafa Kemal
kabul etmemiştir.
Atatürk'ünÖlümünden Sonra Türkiye
Bu toplantıdan iki gün sonra, I. Ordu
A. İsmet İnönü'nün Cumhurbaşkanı
Müfettişliği'ni sürdürmekte olan Fahrettin
Seçilmesi
Altay Genel Kurmay İkinci Başkanı Asım
Cumhurbaşkanı Atatürk'ün Gündüz'den cumhurbaşkanının kim olması
170
