Page 39 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

gorevlendirilirse bu is fayda yerine zarar edilemez. Fark edilse bile onlarin Memalik-i
verecektir. Bu nedenlerden dolayi, buraya Sahane`de okul acmak, Osmanli halki
“Daru`l- Funun” ve “Muallimin-i Sahane” uzerinde bir tasarruflari soz konusu olmadigi
`den talebe yetistirerek oraya gondermekten icin Iran`lilarin bu amaca yapilan isleri
baska care yoktur. “Daru`l-Funun” ve aksatmak konusunda herhangi bir etkileri
“Muallimin-i Sahane” `de tam da bunun icin olamiyacaktir. Hatta Irak`da acilacak olan bu
yetistirilmis ogrenci yok ise` de yine de okullar gocebe Arap ve Bedevilerin de pek
bunlarin bilgilerinden yararlanilmali ve bu cogunu ilim maarifetiyle etkileyeceginden
18
amac icin bolgede kullanilmalidir . Ornegin: Sam ve El-Cezire` de etki altinda kalacaktir ki,
Arnavutluk`ta ortaya cikan Yanya ve Elbasan bunun da Osmanli`nin ic ve dis siyasetine
21
sancaginda yayilan Bektasilik icin cesitli olumlu etkisi olacaktir . Ayrica Irak
tedbirler alinmisti. Elbasan sancaginin islahi bolgesinde bu yeni okullar kuruldugu takdirde
gorevi verilen Yunus Vehbi Efendi oraya El-Cezire (Mezopotamya) bolgesindeki
vardigi siralarda vefat eden tekke imami Bedevi Arap`larin da egitimi bir olcude
yerine ikna kuvveti guclu olan birini gerceklesecek ve buradaki Araplara gocebe
gorevlendirmisti. Boylece tekkeye yeniden yasam sartlari ( bedeviyyet ) cirkin gorunerek,
Bektasi kaydedilmesi engellenmisti. Bu yol iskana, yerlesik hayata meyl ve ragbet
Irak`ta da denenebilir. Fakat padisahin oyuna edeceklerdir. Boylece bu Araplari uygun bir
19
baglidir . Aslinda Istanbul`da yetisen her yer olan Habur Nehri kiyisina yerlestirme fikri
22
ogrencinin bu is icin yeterli donanimda gerceklestirilebilir . Bu da Osmanli
23
olmadigi aciktir. Boyle bir is icin hatip olma Devlet`nin yararina olan bir durumdur .
ve ikna kabiliyeti son derece onemlidir. Belki Ali Riza Bey Dokuzuncu ve Onuncu
de bu gaye ile merkezdeki gerek Daru`l- bolumlerde Iran Ulemasi ile ilgili olarak bilgi
Funun`da gerekse Muallim-i Sahane`de veriyor. Ona gore, Iran`da servet sahibi olmak
okullarda ogrenciler bu yonde de yetistirilmeli, icin fikih ilmini tahsil edip, molla olmaktan
hatta mufredata yeni bir ders ilave edilerek daha kolay bir sey yoktur.Yani Iran`da zengin
Iran ulemasinin bilgi, bilinc ve dini olmak icin izlenecek en kolay yol fikih tahsil
kuvvetlerine karsi ozellikle yetistirilmelidir . edip molla olmaktir. Bu meslege girmeden
20
Siiligin yayilmasinin onlenmesi once gayet fakir olan bir kisi bu egitimi
amaciyla kurulacak yeni okullardaki mufredat aldiktan sonra mezuniyetinin hemen akabinda
cok dikkatli tesbit edilmelidir. Mufredat bu bir kac sene zarfinda koy ve citflik sahibi olur.
okullarin acilis amacina gore duzenlenmelidir. Bu durumu Iran`da gorev yaptigi sirada
“Hulefa-i Rasidin” tarihleri, Islama gordugunu ve cok dikkatini cektigini
ettikleri hizmetleri Siilerin onlar hakkindaki belirtiyor. Bunun uzerine konuyu biraz daha
batil fikirleri uygun bir lisan ile anlatilmalidir. arastirarak neticede Iran`daki bu tarz ulemanin
Firsat buldukca ogretmenler ders haricinde zekat, mal uzerinden verilen sadakalar gibi
lisan-i munasib ile Siiyeti tenkid etmek hayir isleri uzerinden kisa bir sure icinde
suretiyle kucuklere muslumanligi telkin servet edindiklerini belirtiyor. Bu nedenle de
etmelidir. Bu tarz bir onlem eger iyi idare kisa yoldan para sahibi olmak isteyenler icin,
edilirse senelerce Iranlilar tarafindan fark Iran`da en ragbet goren meslegin de ilmiyye

37