Page 209 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

tehdit etmek anlamına geleceğini ve bu başa, kendi bildiği yöntemlerle, çözmekten
konuda yapılan baskılara karşı olduğunu başka çaresi kalmadığını gördüğünden,
söylemişti.293 Truman'a göre toprak istekleri Londra Dışişleri Toplantısı'nda konunun
Türkiye ve Sovyetler Birliği'ni üzerine gitmemeyi uygun görmüştü.299
ilgilendiriyordu. Ama Boğazlar sorunu
Potsdam Konferansı'nda alınan karar
ABD'yi ve tüm dünya ülkelerini
doğrultusunda, Boğazlar sorunu ile ilgili
ilgilendirmekteydi.294 Truman Sovyetlerin
görüşlerini bildirmek için ABD 2 Kasım 1945
toprak isteği dışında, Boğazlar konusunda
günü Ankara Büyükelçiliği kanalıyla
Churchill'i desteklemekteydi. Stalin ise; ABD
Türkiye'ye bir nota verdi.300 ABD bu notada
ve İngiltere'nin Sovyet istekleri karşısında
Boğazların uluslararası bir statüye tabi
takınmış oldukları soğuk tutuma karşı çıkmış,
kılınmasından vazgeçmişti.301 İngiltere ise;
derin görüş ayrılıkları nedeniyle bir anlaşmaya
21 Kasım 1945 günü Boğazlar ile ilgili
varmanın zor olacağını ileri sürerek, sorunun
düşüncesini Türkiye'ye bildirmişti. İngiltere
ertelenmesini istemek zorunda kalmıştı.
Montreux Boğazlar Sözleşmesi'nin
Ancak "demokratikleşme" kavramı bu
değiştirilmesinden yana olmakla birlikte,
konferansta da daha belirgin bir biçimde öne
bunun iki ülke arasında bir konu olmadığını,
çıkarılmış, İtalya'nın 1943 yılından beri
ancak Türkiye ya da Sovyetler Birliği söz
demokrasilerle işbirliği içinde olduğu göz
konusu değişiklik için uluslararası bir
önünde tutularak, barış hükümlerinin bu
konferansın toplanmasını isterse, İngiltere'nin
ülkeye mümkün olduğunca yumuşak
buna katılacağını belirtmişti.302
uygulanmasına karar verilip, iktisadi
kalkınması için yardım öngörülürken,295 Başbakan Şükrü Saraçoğlu 5 Aralık
İspanya'nın savaş öncesi ve sonrasındaki 1945 günü yapmış olduğu basın toplantısında,
tutumu ve Mihver ile yakın işbirliği göz Türk Hükümeti'nin ABD'nin önerilerini temel
önünde tutularak, "Franco rejimi" dünya alan bir uluslararası toplantıyı kabul ettiğini,
kamuoyunda bir kez daha mahkum Montreux Boğazlar Sözleşmesi'ni değiştirmek
edilmektedir.296 için toplanacak konferansta ABD'nin yer
almasının bir istekten öte bir gereksinim
Potsdam Konferansı bu biçimde sona
olarak ele aldıklarını söylemişti.303
ermişti. Sovyetler Birliği Kırım'da bulduğu
Türkiye'nin isteği; Sovyetler Birliği'ne karşı
serbestliği Berlin'de bulamamıştı.297 "Üç
ABD'nin desteğini kazanmaktı.
Büyükler" Dışişleri Bakanları 11 Eylül 1945
günü Londra'da toplanmış, fakat Türkiye bu Türk Boğazları ile ilgili olarak, Türkiye
toplantıda konu edilmemişti.298 ABD ve ile ABD ve İngiltere arasında yazılı ve sözlü
İngiltere'den tam anlamıyla umduğu desteği görüş alışverişleri sürerken, Sovyetler Birliği
bulamayan Sovyetler Birliği sorunu, Batılı tüm bu gelişmeleri uzaktan izliyor ve bir
demokrat devletlerle değil, Türkiye ile, baş yandan da baskısının dozunu artırıyordu.

207