Page 11 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Şekil.1 Plastik Atık ve Geri Dönüşüm Verileri (2019-2022, bin ton)

Kaynak: The National Environment Agency, 2023.

Makro ve Mikroplastiklerin Ekosisteme Zararları
Artan plastik üretim ve plastik atıklarının doğuracağı sorunlarla ilgili çok sayıda soru gündeme

getirilmektedir. Hatta plastikler için ekonominin hammadde kaynağı mı yoksa ekosistem için gittikçe büyüyen
atık sorunu mu sorusu sıkça dillendirilir hâle gelmiştir. Sadece katı atık (makroplastik) olarak değil aynı
zamanda plastikler aşınarak gözle görülemeyecek kadar küçük parçacıklar hâline gelip mikroplastik oluşumuna
sebep olmaktadır. Birincil plastikler (makroplastikler), çevresel kirliliğin temel bileşeni olurken zaman içerisinde
bu plastikler çözünerek toksik içerikli mikro plastiklere dönüşmektedir. İlk olarak “Mikroplastik” terimini 2004
yılında Thompson kullanmıştır. Genel olarak 5 mm’den küçük boyutlu plastik parçalara mikroplastikler
denilmektedir (Bouwmeester vd., 2015; Hidalgo-Ruz vd., 2012). Hemen hemen hayatın her alanına giren
plastik, kullanılması sonucu aşınarak ve çözünerek mikroplastik oluşturma potansiyeline sahiptir. Mikroplastik
oluşturma potansiyeline sahip en yaygın plastikler; taşıt araçlarının lastikleri, kozmetik, ambalaj ve tekstil
sektörlerinde kullanılan plastiklerdir. Bunun yanında deterjanlardan diş macunlarına kadar doğrudan temas
ettiğimiz ürünlerin de yoğun mikroplastik içerdiği tespit edilmiştir (Cole vd., 2013). Diğer taraftan sentetik ve
içeriğinde plastik barındıran kumaşlar da kullandıkça ve yıkandıkça sulara mikroplastik yayan önemli
ürünlerdendir. Tek kullanımlık pet şişeler ve plastik ambalajlara ek olarak balıkçılık sektöründe kullanılan
plastikten üretilmiş balık ağları da diğer önemli mikroplastik yayan ürünlerdendir. Hayatımızın bir parçası
hâline gelen özellikle temiz kaynak suyu olarak tüketilen pet şişeler ve damacanalar ısı ve devamlı kullanım
nedeniyle bunlardan önce suya, ardından da insan vücuduna alınan mikroplastikler insan sağlığı açısından tehdit
oluşturmaktadır (Gündoğdu ve Cevik, 2019, 2022; Karlsson vd., 2023).

Bununla birlikte plastik atıkların döngüsel ekonomi bağlamında ekonomiye tekrar kazandırılması,
10