Page 12 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Atatürk’ün Prof. Dr. Afet İnan ‘a söylediği “Öyle istiyorum ki Türk dili bilim yöntemleriyle kurallarını
ortaya koysun ve her dalda yazı yazanlar, bütün terimleriyle çoğunluğun anlayabileceği güzel, ahenkli
dilimizi kullansınlar” sözüyle özellikle bilim terimlerinin Türkçeleştirilmesinin önemini vurgulamıştır.
Türkçenin bilim dili olarak yaygınlaşması ve gelişmesi düşüncesiyle Atatürk’ün terim çalışmalarına
verdiği önemin en büyük göstergesi 12 Mart 1937 günü akşamı Türk Dil Kurumuna gelmesi ve gece
yarısına kadar terim çalışması yapan üyelerle altı saat çalışmasıdır.

ATATÜRK VE MATEMATİK

Tarih boyunca yabancı ülkelerde "büyük" unvanını kazanan asker devlet başkanları,
uluslarınaeğitim alanında da önderlik yapmışlar, kendi kalemleriyle eğitici yapıtlar bırak-
mışlardır. Atatürk'ün dehasında, dil ve matematik gibi disiplinler birbirini karşılıklı olarak
olumlu yönde etkilemiştir.

Atatürk ,"Fen terimleri o suretle yapılmalı ki anlamları ancak istenilen şeyi ifade edebilsin"
diyerek Osmanlıca çok sayıda terimin yerine öz Türkçe karşılıklarını türetirken üstün başarı
göstermiştir. III. Türk Dil Kurultayından (24-31Ağustos 1936) hemen sonra 1936 Sonbaharın-
da Atatürk, Beyoğlu’daki Haşet Kitabevinden uygun görülen Fransızca geometri kitapların-
dan birer tane aldırıyor. Dolmabahçe sarayında kendi el yazısı ile çok sayıda terim ve sözcüğe
Türkçe karşılık vererek (boyut, uzay, yüzey, düzey, çap, yarıçap, kesit, yay , çember, teğet, açı,
açıortay, yatay, dikey, yöndeş, üçgen, eşkenar, oran, orantı, artı, eksi, bolü, çarpı, pay, payda,
ondalık, türev, varsayı, v.s., ) 44 sayfalık bir geometri kitabı yazmıştır. Yeni sözcüklere den-
eme hakkı tanıyarak daha uygun olanın önerilmesinden mutluluk duymuştur. Bu kitap 1937
yılında Kültür Bakanlığı tarafından bastırılmıştır. Atatürk, bugün askerlikte olsun, matematik-
te olsun kullandığımız birçok terimi Türkçenin derinliklerinden çıkarıp bize armağan etmiştir.
Atatürk, matematiği iyi bildiği ve sevdiği için, terim devrimine matematikten başlamıştır de-
nilebilir.

Atatürk Sivas Lisesi'nde Geometri dersi verirken - 13 Kasım 1937
9/A sınıfında bir kız öğrenci ile birlikte

12