Page 89 - Tarih Çevresi Dergisi - Mart Nisan Sayısı 2021

tarih çevresi

Fransa ve İtalya’daki kanunlar örnek alınarak, birliği”nin benimsendiği bu girişimin ardından
ticaret, ceza ve arazi kanunları hazırlandı. Bunun 1924’te yeni bir anayasa hazırlanmıştır.
paralelinde Cumhuriyet döneminde yapılacak Cumhuriyetin ilk döneminde sıklıkla yapılan
düzenlemeleri zemini hazırlanmış oldu. değişikliklere bakıldığında, anayasanın giderek
“kanunlaştırma” kavramının yerleşmesi, sivil hale getirildiği ve laikliğe aykırı olan
yargılama usullerinin geliştirilmesi ve yeni maddelerin kaldırıldığı görülür. Osmanlı’nın son
mahkemelerin kurulması gibi konularda da ilk döneminde yapılan Hukuki düzenlemeler ve
adımlar atıldı. yeni dönemdeki uygulamalar
değerlendirildiğinde, Osmanlı hukukunun
Ancak Cumhuriyet’e gelindiğinde, çok
uluslu Osmanlı’daki hukuki yapının tek uluslu kısmen de olsa, Cumhuriyet’e intikal etme
şansına sahip olamadığını göstermektedir. 13
Cumhuriyet için yeterli ve geçerli olmadığı
görülür. Böylece ihtiyaçlar doğrultusunda,
çağdaş hukuk sistemine geçilir. Osmanlı’da
olduğu gibi Cumhuriyet döneminde de Batı Kültürel Yapı
hukukundan iktibasların yapıldığı Kültürel alandaki Osmanlı mirasının,
görülmektedir. 1926’da İsviçre’den örnek alınan
yukarıda bahsedilenlere oranla değişime daha
medeni kanununun kabulü, İtalyan modelinden
dirençli olduğunu söylemek mümkündür.
örnek alınan ceza kanunu, İtalyan ve Alman
Alışkanlıklar, inanışlar, davranışlar, zihniyet,
modellerinden örnek alınan ticaret kanununun
gibi unsurlardan bazılarının değişimi yüzyılı
benimsenmesi örnek olarak verilebilinir. aşan bir sürede gerçekleşebilir. Bununla birlikte
Cumhuriyet dönemindeki en önemli hukuki
ilgili alanlardaki sürekliliğin ve değişimin
değişiklik, medeni kanunun, dini zeminden
izlerini tespit etmek mümkündür. 14 Kültürel
uzaklaştırılması ile gerçekleştirilir. Böylece alanda “devletin müdahale edebileceği” sahalar
Türk ailesi, Batı modeline uygun olarak yeniden bulunmaktadır. Bunun içindir ki, gerçekleşecek
yapılandırdı. 12
olan değişimlerin, uzun vadede, halkın
Yurttaşlara çağdaş anlamdaki temel hak zihniyetinde de meydana getireceği değişime
ve özgürlükleri sağlamaktan yoksun olmakla inanılarak, kıyafetten takvim ve saate, alfabeden
birlikte üzerinde bazı iyileştirmeler yapılan eğitime kadar, günlük hayatın çeşitli alanlarında
Kanuni Esasi; Osmanlı halkının değil, aydınların düzenlemeler gerçekleştirilmiştir. Böylece, Batı
dayatmasıyla yürürlüğe konulmuştur. zihniyetine erişmenin mümkün olacağı bir hayat
Cumhuriyet’e geçildiğinde ise Osmanlı Kanun- tarzına geçilmeye çalışılmıştır.
i Esasi’si hükümsüz bir belge haline gelmiştir.
Sosyal manada yapısı itibariyle Devlet,
Ancak, Batı’nın liberal ve demokratik vatandaşlarına, kendi kültürünü aktarma
akımlarının yansımalarını içermesinden ötürü,
sürecinde eğitime önem vermek durumundadır.
Cumhuriyet aydınları için önemli bir tecrübe
Osmanlı’da ise bu aktarımın yüzyıllar boyunca
teşkil etmiştir.
medreseler tarafından yürütüldüğü
Dönemin olağanüstü şartlarında, görülmektedir. Bu geleneksel yapılanmadaki ilk
“Teşkilat-ı Esasiye Kanunu” olarak anılan yeni uzaklaşma, II. Mahmud döneminde, Batı
Türk devletinin ilk anayasa 1921 yılında yapılır. usulünde askeri eğitim veren okulların
Olağanüstü şartlar dolayısıyla “kuvvetler açılmasıyla başlar. Böylece Osmanlı’da

87