Page 96 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi tarih çevresi

yerleşmelerde yapılabilmekteydi . Nitekim buğdayın, arpanın, unun büyük bir kısmı da mz.İshaklu , cm.Kürebey-mz.Kürebey , sebep olmakta ve hattâ bu nizalar sonucunda
68
67
55
69
Ankara Yörükleri içerisinde hayvancılıkla ekmekçiler tarafından satın alınmakta idi . cm.Toganlu, mz.Toganlu , cm.Ercelü- yapılan anlaşmalarla sınırları yeniden belirlenen
61
meşgul olan cemaatler olduğu gibi az da olsa Büyük ve Küçük Haymanalardan, 1598-9 mz.Ercelü 70 vs. Aynı şekilde Uluyörük 71 yerler olabilmekteydi. Nitekim sancaktaki Kelek
ziraatle uğraşan cemaatler de bulunmaktaydı. Bu yılında 1.306.666 kg. buğday, 653.444 kg. da taifesine bağlı olan cemaatlerden 51’i, Haymana yaylağı böyle bir yaylak idi. Burası, Beylerbeyi
cemaatlerden biri olan Karalar cemaati, erik arpa elde edilmekteydi ki bu oran Ankara’nın taifelerinden de 74’ü son iki tahrir döneminde yörüklerinden Sarualan ile Yağmur köyü

bahçesinden 30 akçe vergi vermiştir. Bunun yanı ihtiyacının 1/4 kadarına, bu bölge de sancağın aynı yerleşim biriminde oturmuşlardır. 1571 halkının üzerinde “rızalaşub sulh etdikleri” ve
sıra bu cemaat, 1571 tahririnde pazar faaliyetini tarım üretimi alanlarının da 1/5’ine tekabül tahririnde perâkende olarak nitelendirilen buna göre sınırlarının tespit edildiği bir yaylak
62
de yürütmüştür ve “bâc-ı bazâr” vergisi olarak etmekteydi . cemaatlerin sayılarında düşüş gözlenmesi de bu idi .
74
56
yılda 100 akçe vermiştir . Ankara şehrine Yörüklerden elde edilen gelirler, duruma delâlet etmektedir. Haymana cemaatleri Sancak bölgesinde yörüklerin davalarında
yakınlığından dolayı bir pazar yerinden genellikle haslara tahsis edilmişti. Kasaba içerisinde olan ve perakende olarak “Yörük kadısı” iş başında idi . Yörük kadısına
75
76
yoksunmuş gibi görünen Kasaba nahiyesinde Yörükleri’nin geliri 1523/30 tahririnde nitelendirilen cemaatlerin sayısı 1523 tahririnde bu davalarda yardım eden bir de naib
bulunan bu pazar yeri, alışılagelen türden bir sancakbeyi hassına, 1571 tahririnde ise Şehzâde 52 iken, 1571 tahririnde 35 idi. bulunmaktaydı. Nitekim 1567 tarihli bir hüküm
köyde bulunmayıp, bir göçebe birimine bağlı Sultan Murad Han’a tahsis edilmiştir . 1571 Derbend tesislerinin iskân vasıtası olarak bu konuda bize fikir vermektedir. Söz konusu bu
63
olsa da bu durum aynı zamanda ticarî tahririnde Ulu Yörük taifelerinden elde edilen kullanımı daha çok XVIII. yüzyılda ağırlık hükümde, Ankara beyi ile birlikte Yörük Kadısı
faaliyetlerin Ankara şehrinden bağımsız olarak gelir ise Anadolu beylerbeyine tahsis edilmişti . kazanmışsa da tespit ettiğimiz kayıtlar, naibinin muhtelif suçlardan dolayı Seferihisar
64
Kasaba nahiyesinde de yürütüldüğüne delâlet Yine aynı tahrir döneminde Büyük ve Küçük XVI.yüzyılda da derbendlerde iskân Kalesi’nde haps olunan Sadri adlı bir kişinin
etmektedir . Bununla birlikte Ankara Haymanaların geliri, sadrazam Mahmud Paşa’ya faaliyetlerinin gerçekleştirilmeye çalışıldığını küreğe konulması hususunda merkeze mektup
57
Yörükleri’nin 1523/30 ve 1571 tahrirlerinde hâs olarak verilirken , Aydın Beylü yörüğünün göstermektedir. Nitekim Ulu Yörük taifelerinden gönderdiği beyân edilmiştir . Bir başka
77
65
58
Ankara sancağı genelinde özellikle Kasaba ve gelirleri, Rumeli beylerbeyi Hüseyin Paşa’ya hâs Çenger cemaati, her iki tahrir döneminde de hükümde ise Yörük kadısından Yörük kazasında
Bacı kazâlarında meskûn nüfus olarak boş olarak olarak verilmişti . Beybazarı kazâsında bulunan Davud Paşa “ehl-i fesad”dan olup halka zulm eden kişilerin
66
kaydedilen mezraalarda ziraat ettikleri ve hattâ Derbendi’nde mütemekkin iken, Hamzalar ve teftiş edilerek suçu sabit olanların yakalanarak
59
Yörükler arasında yerleşik hayata tedricen
oturdukları da tespit edilmiştir. Semayil cemaati, Abagü Derbendi’nde hapsedilmeleri istenmiştir .
60
78
geçiş yapan cemaatler de bulunmaktaydı. Bu
Haymana taifeleri, Ankara Yörükleri durumun en belirgin göstergesi bazı cemaatlerin sâkindiler. Bu sayede derbend ve çevresinde Ankara Yörükleri’nden olup, şehirde
içerisinde hayvancılığın yanı sıra en çok tarım 1523/30 tahririnde yurd olarak kullandıkları derbendci ismi altında pek çok başı-boş reâyâ mütemekkin olanları da vardı. Bu kişiler, Ankara
faaliyeti yapan tâifeydi. Büyük ve Küçük yerleri 1571 tahririnde de kullanmalarıdır. iskân edilerek bölgenin emniyetinin sağlanması şehrinde 1523/30 tahririnde görülmemekle
Haymanalardaki ziraî üretim, XVI. yüzyıl Meselâ Kasaba Yörükleri’nden olup, hem düşünülmüştür. Ayrıca, şekavet unsurlarının birlikte, 1571 tarihinde Karakeçilü vasfıyla
sonlarında üretim kapasitesi açısından oldukça 1523/30 hem de 1571 tahrir döneminde aynı baskılarına karşı emniyet duygusunun halk kayıtlı idiler. Şehre yakın mesafedeki mezraaları
ileri düzeye çıkmıştır. Ankara şehrinin iaşesini yerleşim biriminde meskûn olan cemaat sayısı üzerinde hâkim kılınmasına, böylece yerlerini kışlak ve yurd olarak kullanan Kasaba

temin etmek için ekmekçiler, un veya buğdayı 30 idi. Toplam cemaat sayısının 55/54 olduğu yurdlarını terk edenlere mani olarak Yörükleri’nin Karakeçilü cemaatinden olan söz
Ankara civarındaki kır kesiminden elde göz önünde bulundurulursa, Kasaba yerleştirmeyi kolaylaştırma yoluna da konusu bu 35 hane , şehrin muhtelif
79
72
etmekteydiler. Buralarda yetişen hububattan öşr Yörükleri’nin iskân aşamasında bir süreklilik ve gidilmiştir . mahallelerinde iskân etmekteydiler. Bu cemaat
olarak alınan kısım, reayanın kendi ihtiyacının istikrar gösterdiklerini söyleyebiliriz. Hattâ bazı Ankara Sancağı’nda yaylaklar genellikle mensuşpları Ahitura, Tûlice, Yenice, Mescid-i

fazlası, bu bölgede tarım üretimi yapılmayan cemâatler meskûn oldukları yerlere kendi yörükler tarafından kullanılan yerlerdi . Ancak Şemseddin, Bostancıyan, Ürgüb, Avancıklar,
73
şehir ve kasabalarda pazarlanmaktaydı ve adlarını vermişlerdir: Meselâ, cm. Gökishaklu- buraları bir çok köy ve kabile arasında nizaya İmâret-i Karacabey, Alacamescid gibi genellikle

94 95