Page 93 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi tarih çevresi

Giriş kullanılan son defterler ise sancağın üçüncü

Malûm olduğu üzere Anadolu, Suriye ve tahrir dönemine ait olan 74 numaralı - 8
H.979(M.1571) tarihli- mufassal tahrir defteri
Ankara Yörükleri Irak’ta yaşayan Türk teşekkülleri, XVI. ve XVII. ile 76 numaralı -H.979 (M.1571) tarihli- Ankara
yüzyıllarda genel olarak Türkmen ve Yörük
(1463, 1523/30 ve 1571 şeklinde ikiye ayrılırdı. Türkmen adı, Yörük defteridir .
9

Tahrirlerine Göre) * Anadolu’nun Kızılırmak’tan itibaren doğu ve Coğrafî Yaşam Alanları ve Tâifeler
güneyde kalan bölgeler ile Suriye ve Irak’ta
1463 tahririnde haklarında sınırlı verilere
yaşayan aşiretler tarafından kullanılırken Yörük
sahip olduğumuz Ankara Yörükleri, 1523/30 ve
1
Emine Erdoğan ** tabiri , Kızılırmak’tan Adalar ve Marmara denizi 1571 tahrirlerine göre, Ulu Yörük, Kasaba
kıyılarına kadar uzanan yerlerdeki teşekküller ile
Yörükleri, Haymana (Büyük ve Küçük),
Rumeli’nde bulunan cemaatleri ifade Karalar, Taceddinlü ve Aydın Beylü
Özet etmekteydi . Her ne kadar ifade edildiği terim taifelerinden oluşmakta olup, her dönemde geniş
2
Bu makalede 1463, 1523/30 ve 1571 tarihli Ankara Mufassal Tahrir defterlerine dayalı olarak itibariyle iki grup arasında bir farklılık varmış konar-göçer nüfusunun bulunduğu alanlardan
gibi görünse de her iki grubun Anadolu’nun
Ankara Yörükleri’nin, bir diğer ifade ile konar-göçer taifelerinin yurdları/coğrafî yaşam alanları, sosyal biri olan Ankara Sancağı’nın 10 iskân
Türkleşmesi sürecinde etkili olan zümreler 11
ve demografik yapıları incelenmiştir. Bu çerçevede yörüklerin tahrir dönemlerinde yurd olarak coğrafyasını yurd olarak kullandıkları gibi ,
olduğu bilinen bir gerçektir .
3
kullandıkları yerlerde gerçekleştirdikleri mekân değişiklikleri ile demografik yapılarında meydana gelen Ankara’nın batısında Sivrihisar, Sultanönü
Bu zümrelerden biri de Ankara (Eskişehir), Kütahya ve Karahisar-ı Sâhib
değişimler etraflıca ortaya konulmuştur.
Yörükleri’dir. Söz konusu bu konar-göçer (Afyon), Aksaray sancakları ve güneyde
Anahtar kelimeler: Ankara Sancağı, Ankara Yörükleri, Tahrir Defterleri. taifelerin coğrafî yaşam alanları ile sosyal ve Karaman eyâletine tabi topraklara kadar uzanan

Abstract demografik yapılarının inceleneceği bu geniş topraklardaki yerleşim yerlerini (köy,
araştırmada kullanılacak olan tahrir defterinden mezraa) yurd olarak kullanmaktaydılar.
In this article fatherland, geographical living quarters, social and demographical structure of
ilki Ankara Sancağı’nın elimizde mevcut olan Konar-göçer olarak da
nomadic society living in Ankara according to 1463, 1523/30 and 1571 dated Ankara Mufassal tahrir ilk tahriri olan ve aynı zamanda Fatih dönemine
registers had been studied. In this framework exchanging places and changes in demographical ait defterlerin tipik bir örneği olan 9 numaralı - tanımlayabileceğimiz bu toplulukların
yaşamları, yerleşiklerden ayrı bir statüde tezahür
structures of yörüks in tahrir period are demonstrated in detail. H.867 (M.1463) tarihli- defterdir .
4
etmekteydi. Osmanlı Devleti, bu toplulukları
Key Words:The Sancag of Ankara, The yörüks of Ankara, Tahrir registers. Ankara Yörükleri hakkında veri içeren kendi imparatorluk düzeniyle uyum içinde var
diğer defterlere gelince; bunlardan biri Ankara edebilmek için bazı önlemler almıştı. Buna göre;
* Bu makale yazarın doktora tezinden (Emine Erdoğan, Ankara’nın Bütüncül Tarihi Çerçevesinde Ankara Tahrir Sancağı’nın ikinci tahrir dönemine ait olan 117 her cemaate yaylak ve kışlaklarıyla bir yurd
Defterleri’nin Analizi (TÜSOKTAR Veri Tabanına Dayalı Bir Araştırma), (Yayınlanmamış doktora tezi), numaralı -H.929(M.1523) tarihli- olan mufassal veriliyor; bunun sınırları belirlenip tahrir
Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2004) üretilmiş olup, daha önce yazarın Ankara tahrir defteri , bir diğeri ise bu defterdeki defterlerine kaydediliyordu. Konar-göçer
5
Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi’nde (OTAM) basılmış olan
makalesinin (Emine Erdoğan, Ankara Yörükleri (1463, 1523/30 ve 1571 Tahrirlerine Göre), OTAM, Sayı: bilgileri özetleyen ve Anadolu ve Rumeli topluluklar, yaşantılarının bir gereği olarak bu
18, (2005), s. 119-135) herhangi bir değişiklik yapılmaksızın -Tarih Çevresi Dergisi’nin Ankara sayısı eyâletlerini kapsayan altı adet muhasebe yaylak ve kışlaklar arasında mevsimlik göç
için talebi üzerine- tekrar basımından ibarettir. defterinden 6 biri olan 438 numaralı - hareketleri gerçekleştiriyorlardı. Bu yurd alanı
7
**Yazar halihazırda Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nde (Prof. Dr.Emine Erdoğan H.937(M.1530)- tarihli defterdir . Araştırmada içinde yörükler, hayvancılığın yanı sıra az da
Özünlü) görev yapmaktadır.

90 91