Page 95 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi tarih çevresi

olsa tarımla da uğraşıyor; ormanlık veya bataklık teşekkülleri barındıran tâifedir. Bu tâife, Ankara kullanırlarken , 1571 tahririnde daha geniş bir perakende olarak nitelendirilen cemaatler, bağlı
30
araziyi tarıma açıp, kendi ihtiyaçlarını kazâsının güneyinde bulunan Haymana ovasına sahaya yayılmış durumdaydılar. 1523/30 oldukları ana cemaatden çeşitli sebeplerle
21
karşılamak veya pazarlamak için buğday, pamuk yayılmış durumda idi . 1463 tahririnde tahririnde sadece Sivrihisar toprağında yurdları ayrılarak yaylak ve kışlak olarak mekân
ve pirinç vs. ekiyorlardı . varlıkları ve yurdları hakkında veri bulunmayan bulunan Aydın Beylü taifelerinin, 1571 değiştiren gruplardı. Ancak kayıtlarımızda geçen
12
Haymana taifeleri, 1523/30 tahririnde 318, 1571 tahririnde Sivrihisar toprağının yanı sıra perakende cemaatlerinin hangi boydan kopub
Konar-göçerlerin bu yaşayış tarzını,
yaylak-kışlak mahallerini ve ziraat yaptıkları tahririnde ise 325 cemaatden müteşekkildi. 1523 Sultanönü (Eskişehir) sancağında, Karahisar-ı geldikleri ifade edilmemektedir.
yerler ile ilgili verileri incelediğimiz tahrir tahririnde Haymana taifesine mensup cemaatler, Sahib (Afyon) sancağında, Şuhud, Bolavadin ve Bu taifeler içerisinde geldikleri bölgelerin
Ankara, Bacı, Çubuk, Murtazaâbâd kazâları ile Barçınlu, Sandıklu kazâlarında, Kengiri
defterlerinden elde edebilmekteyiz . 1463 adını alan cemaatler de bulunmaktaydı. Bunlar
13
Çukurcak ve Kasaba nahiyelerinde bulunan (Çankırı) livâsına bağlı Keskin ve Kal’acık
tahririnde “Sûret-i Yörükân-ı Livâ-i Ankara” arasında Bayburd , Germiyan , Güney
47
46
mezraaları asıl yurd olarak kullandıkları gibi kazâlarında, Aksaray’da, Çubuk, Kasaba ve
başlığı altında Kasaba Yörükleri 200 hâneden, Karamanoğulları ve Bağdadlu cemaatlerini
48
49
İshaklı, Tutlu ve Gündoğmuş Yörükleri 100 sancak sınırları dışında bulunan Aksaray, Çukurcak’da bulunan muhtelif yerleşim sıralayabiliriz.
22
31
haneden, Karakeçilü Yörükleri ise 105 haneden Sivrihisar, Koçhisar , Kalecik, Karaman, birimlerinde yurdları bulunmaktaydı .
Sultanönü, Karahisar-ı Sahib (Barçınlu kazâsı), Aydın Beylü cemaatinin yurdları da tahrir
müteşekkil idi . Kasaba Yörükleri, 1523/30 XVI. yüzyılda Ankara sancağı önemli
14
Turgud 23 topraklarını da yurd olarak süreçleri göz önünde bulundurulduğunda
tahririnde Ankara Sancağı’nda Çukurcak’a bağlı ölçüde iskân edilen bir saha olmuştur. Nitekim
kullanmaktaydılar . değişiklik göstermiştir. Nitekim söz konusu
24
mezraalarda sâkin idiler . Bu tarihte toplam 55 yörede başka bölgelerden göç ederek gelen
15
cemaatden oluşan bu topluluk, 42 mezraada ve Haymana, Turgud bölgesi ile Kayseri’ye taifeler bulunmakta idi. Bu taifelerden biri olan cemaat, XVI. yüzyılın ikinci yarısında Orta ve
8 köyde oturmaktaydı . 1571 tahririnde bu defa uzanan geniş yayla bölgesi aynı zamanda yarı Karalar taifesi, Zülkadir (Dulkadir)lü’den gelmiş Batı Anadolu boyunca Aksaray, Kalecik ve
16
54 cemaat halinde müteşekkil olan bu yörüklerin göçebe bir hayat yaşayan ve daha ziyade at olduklarından dolayı avârızdan muâf idiler . Keskin’den itibaren Ankara’nın güneyini içine
32
yurdları, yine Ankara kazâsı ve Çukurcak yetiştirmekle şöhret kazanan uluslardan biri olan alacak şekilde batıya doğru uzanarak Karahisar-
Haymana tâifelerini oluşturan bazı ı Sahib ve Sultanönü’nde yaygın olarak
nahiyesindeydi . Atçeken ulusunun da yerleşme sahası idi .
25
17
cemaatler de başka diyarlardan Haymana bulunmaktaydı. Özellikle 1571 tahririnde (TD
Bir diğer konar-göçer topluluk olan Bir diğer konar-göçer teşekkül olan Ulu ovasına gelmişlerdi . Buna göre Adalu, 34 76) sık sık “şarkdan gelmişler” , “an şark âmed
33
50
Taceddinlü tâifeleri, hem 1523/30 tahririnde 18 Yörük tâifeleri, 1523/30 tahririnde 81 cemaat, Cüneydlü , Erdevan 36 cemaatleri Karaman est” , “cânib-i şark âmed est” , “diyâr-ı
35
51
52
hem de 1571 tahririnde yörük yurdu olan Bacı 1571 tahririnde ise 67 cemaatden müteşekkildi vilâyetinden, Eşkili 37 cemaati ve üç ayrı şarkdan gelmişler” şeklindeki ibareler, bölgede
53
kazâsında bulunmaktaydılar. Avârızdan muaf ve bu taifeye bağlı cemaatler, çoğunlukla Perakende cemaati 38 Kırşehri’nden, iki ayrı coğrafi bir hareketliliğin (iç göç/iç hareketlilik)
54
ve müsellem olarak Baydı Yüzü, Borte Yüzü, Sultanönü (Eskişehir) Livâsında, Hüdâvendigâr gruptan oluşan Kızıl Hocalu cemaatlerinden biri
Doydu Yüzü, Garişa Yüzü, Hüseyin Yüzü ve sancağına bağlı olan Sivrihisar (Seferihisar) Türkmen’den , bir diğer cemaat ise olduğunu da göstermektedir.
39
Sakılu cemaati olmak üzere 6 cemaatden nahiyesi ve Beybazarı kazâsında , Mihaliç Dulkadirlü’den 40 bölgeye gelmiştir. Ayrıca Sosyal Yapıları ve Faaliyetleri
26
27
28
müteşekkil olan Taceddinlü taifeleri, her iki kazâsında ve ayrıca Ayaş kazâsında bulunan Şark’dan gelen üç ayrı Perakende cemaati , Konar-göçerlerin iskân sahasını kır
41
tahrir döneminde de hayvancılıkla muhtelif mezraalar ve köylerde sâkin idiler. Karamandan gelen üç ayrı Perakende cemaati , yerleşmesinden ayırt etmek için genellikle ileri
42
uğraşmaktaydılar .
19
Asıl yurdları Seferihisar (Sivrihisar) Adana’dan gelen bir Perakende cemaati , sürülen görüş, ziraî faaliyetlerin yapılıp
43
Ankara Yörükleri’nden Haymana 20 toprağı 29 olan Aydın Beylü tâifesi, 1523/30 Türkmen’den gelen dört ayrı Perakende yapılmaması olsa da bu tanımlamada ziraî
taifeleri ise, incelemiş olduğumuz tâifeler tahririnde 13, 1571 tahririnde 232 cemaatden cemaati 44 ve Ayntab’dan gelen iki ayrı fonksiyon kesin bir kriter sayılmamaktadır.
içerisinde hem nüfus, hem de cemaat sayısı teşekkül etmişti. 1523/30 tahririne göre, Aydın Perakende cemaati 1523 tahririnden itibaren Çünkü kalıcı yerleşmelerde hayvan yetiştirmek
45
açısından bünyesinde en fazla konar-göçer Beylü taifeleri 9 mezraayı ekinlik olarak Haymana ovasında görülmektedir. Defterlerde mümkün olduğu gibi, ziraat de geçici
92 93