Page 70 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi tarih çevresi

imalatçılar Almanlarla başarıyla rekabet Ankara Vilayeti’nin ticaret hacminin ulaştı. Demiryolu bölgede, daha sonra şehrin 1893 arasında % 119 arttı. Bölgedeki tahıl
19
edebilirdi. 16 Anadolu piyasasındaki koşulları dönemin başka Anadolu merkezlerinin ticaret kaderini etkileyecek dereceye varan fiyatları mahalli koşullardan çok dünya
dikkate alan Avrupalı (özellikle Alman) tacirler hacimleri ile karşılaştırılması Tablo 3’te yer değişikliklere yol açtı. Ancak ilk ve hemen koşullarına yanıt verir hale geldikçe üreticiler
1880’lerden itibaren Osmanlı piyasasında İngiliz almaktadır. İzmir, Trabzon, Samsun, İskenderun hissedilir etkisi tarım sektörü üzerindeydi. mahsulü elde tutup fiyatlar uygun hale gelinceye

tacirler aleyhinde gelişme sağladı; piyasaya ucuz için liman değerleri, Mersin için Adana vilayeti a) Demiryolu ulaşımı kolaylaştırmak ve kadar piyasaya vermemeyi de düşünmeye
mamüller getirmek, yerli tacirlere vadeli/kredili değeri geçerlidir. İlgili döneme ait olarak Sivas, ucuzlatmak suretiyle tarımda üretimin başladı. 22
satın alma imkânı sunmak, seyyar/gezgin ticaret Konya gibi iç bölgelere ait ticaret hacmi verileri genişlemesini teşvik etti. Bu olgu öncelikle c) Demiryolu genel olarak arazi
acentalarından yararlanmak gibi usuller Alman bulunamadığından genellikle kıyı merkezleri ile buğday ve tahıl üretiminde görüldü; fiyatlarında da artışa yol açtı. 23
ticarethanelerini öne çıkarıyordu. Demiryolu ve sadece genel bir fikir verme amaçlı bir alışılagelenden daha geniş bir alanda buğday d) Demiryolu aşâr gelirlerini artırdı.
17
ile birlikte ucuz Alman ve Avusturya mamülleri kıyaslama söz konusudur. Tablo’ya göre ilgili tarımı yapılmaya başlandı. Ankara’daki İngiliz Örneğin Düyun-u Umumiye İdaresi’nin 1903’te
iç bölgelere daha çok yayıldı. yıllarda Ankara Vilayeti ihracat ve ithalat konsolos vekiline göre nakliye ücretleri biraz yayınladığı bir raporda demiryolunun geçtiği ya
hacminde Samsun ve Mersin’e yakın kapasitede yüksek olsa da İstanbul’daki kârlı fiyatlar
İngiltere XIX. yüzyıl sonlarına kadar da etkilediği bölgelerin öşür gelirinin 1891’den
görünmektedir. yüzünden fazla tarımsal hasılanın 2/3’ü 24
uzunca bir süre dünya piyasalarına mamül beri % 46 arttığı belirtiliyordu. Ankara
mallar ihracında rakipsizdi. Osmanlı piyasasında 4) Demiryolu ve Etkileri İstanbul’a gönderiliyordu. 20 Anadolu vilayetinde ise aşâr tahsilatı 1890-1911 arasında
demiryolunun Ankara’ya ve daha sonra 1896’da % 137 arttı. 25
da durum benzerdi. Dönemin konsolos vekilinin İstanbul’u Bağdat’a bağlamak niyetindeki
Konya’ya ulaşması bu bölgelerdeki tahıl
ifadesi bu durumu açıkça yansıtmaktadır: Alman sermayesine 1888’de verilen bir e) Demiryolu bölgenin ithalat hacmini
üretimini önemli ölçüde artırdı. Başlangıçta hatta
“Önceki yıllarda burada [Ankara’da] satılan her imtiyazla 486 km’lik İzmit-Ankara hattı kısım genişletti. Genişleyen bu pazarda Alman
taşınan yıllık tahıl miktarı 50 bin ton iken
şey “İngiliz malı” diye satılıyordu. Bugün dahi kısım inşa edilerek 1892’de tamamlandı. Hattın tacirleri, yukarıda değinildiği üzere Anadolu
1902’de tarıma yeni açılan toprakların da
yerli nüfus satın aldıkları her şeyin “İngiliz” son kısmı 90 km’lik Polatlı-Ankara bölümüydü piyasası koşullarını dikkate alan ticaret
etkisiyle 400 bin tona ulaştı. 1893-1911 arasında
olduğunu düşünmektedir.” 18 ve Ankara’ya demiryolu 28 Kasım 1892’de usulleriyle, daha etkin hale geldi.
Ankara’dan Haydarpaşa’ya gönderilen tahıl
f) Demiryolları tarımda modern tarımsal
miktarı 5 kat, meyve miktarı 2 kat arttı. Ankara
21
Tablo 3: Ankara’nın Ticaret Hacminin Bazı Anadolu Merkezleri ile Karşılaştırılması civarında daha çok çiftçi piyasa için üretim metod ve araçlar kullanımını teşvik etti.
Tarımsal üretim ve fiyat artışlarının arkasında
yapmaya başladı ve dünya fiyatlarına duyarlı bir
eskisine göre daha geniş arazilerin tarıma
üreticilik belirdi. Buğday İstanbul’da, arpa bira
açılması olduğu kadar modern tarımsal teknikler
üretimi için İngiltere ve Fransa’da pazar
26
ve aletler kullanılması da bulunuyordu. Ankara
buluyordu. Böylece Ankara ekonomisinde
ve civarında demiryolu gelinceye kadar modern
buğday tiftiğin önüne geçti. İç Anadolu tahılının
tarımsal aletler kullanılmıyor, “çiftçi toprağı
İstanbul’a hızlı ulaştırılabilir hale gelmesi
hafifçe eşeliyor, tohumu ekiyor ve gerisini şansa
İtalyan, Balkan ve Birinci Dünya Savaşları
bırakıyor”du. 27 Ankara’daki konsolos vekili
öncesinde başkentin Balkanlar ve Rusya’ya olan
demiryolu ile birlikte bu alanda yeni bir ticaret
tahıl bağımlılığını azalttı.
imkânı doğduğuna dikkat çekiyordu: “[Yakın
b) Demiryolu tarımsal ürün fiyatlarında gelecekte] bölgeyi gezip tarımsal makine
artışa yol açtı. Ankara’daki tahıl fiyatları 1887- ticaretini başlatacak ve köylüleri makinelerin

68 69