Page 67 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi tarih çevresi

Trabzon, Samsun, Mersin, Antalya gibi tamamlandı. 4 Ancak bunlar motorlu araç

şehirlerde nüfus artışı görüldü. Geleneksel seyrinden ziyade kervanların ve at arabaları ile
XIX. Yüzyıl Sonu ve ticaret güzergâhlarında limanlar lehine olan kağnıların seyrine elverişli yollardı. Böylece

XX. Yüzyıl başlarında Ankara’nın değişiklik ve ayrıca zanaatlarda Avrupa malları 1892’de demiryolunun gelişine kadar
ile rekabetin getirdiği bocalama (yerli imalatın
Ankara’nın çevresi ile olan ulaşım süreleri
İktisadi Durumu hayatta kalma çabaları) sonucu Anadolu’da iç değişmedi. Demiryolu, karayoluna göre oldukça

bölgelerdeki Bursa, Tokat, Amasya, Kastamonu, hızlı bir ulaşım imkânı sundu ve örneğin
Malatya, Mardin ve Ankara gibi şehirlerin Ankara-İstanbul arası demiryolu ile 2 günde
nüfusları ya durağan kaldı ya da azaldı. alınır hale geldi. Ankara’dan kalkan tren gece
Prof.Dr.M.Murat Baskıcı * Ankara’nın (merkez) nüfusu sadece erkeklerin Eskişehir’de duruyor ve yolcular geceyi orada

sayıldığı 1831’de 6.338 kişi olarak geçiriyordu. 5
görünmektedir. Ortalama 4-5 kişilik hane
3) Ticaret
büyüklüğüne göre düşünülürse bu sayı 25.000-
30.000 kişilik bir nüfusa karşılık gelmekteydi. Ankara bölgesinin ticaretinde geleneksel
1. XIX. Yüzyılda Osmanlı Ticareti ve fiyatlarıyla yapılan bir hesaplamaya göre ise 1881/82-1893 sayımlarına göre nüfus 25.585 olarak tiftik ve yün önemli yer tutuyordu. XIX.
Ankara Nüfusu 1840-1913 arasında Osmanlı ihracatı 10 kat, kişi, 1914 sayımına göre ise 84.665 kişiydi. Bu yüzyılda bu ürünlerin üretimi giderek azalsa da
2
ithalatı 12 kat arttı. Ticaret hacminin artışı 1890’ların başında Ankara’nın ihracatında hâlâ
1
Ankara’nın iktisadi hayatı XIX. sayılar Ankara nüfusunun XIX. yüzyılda
yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun diğer çeşitli Avrupa merkezleriyle ilişkilerin durağan bir seyir izlediğini ve demiryolunun önemli paya sahipti. Tablo 1’e göre 1887’de
bölgelerindeki gibi değişime uğradı. Osmanlı sıklaşmasına ve yoğunlaşmasına yol açtı. şehre ulaşmasından sonra önemli bir artış toplam ihracatın yaklaşık % 50’sini tiftik ve %
İmparatorluğu’nun dönemin sanayileşmiş Ticaretin sağlıklı işleyebilmesi için Osmanlı gerçekleştiğini açıkça göstermektedir. 25’ini yün oluşturuyordu. 1890’da tiftik ve yün
topraklarında da Avrupa merkezlerindekilere ihracatı toplam ihracatın % 80’ini ve 1891’de %
devletleri ile imzaladığı serbest ticaret
eşlenik (bankalar, sigorta şirketleri gibi) 60’ını oluşturuyordu. 6 Ayrıca buğday,
anlaşmaları ve ayrıca ulaşımda buhar gücünün 2) Yollar ve Ulaşım
7
8
kurumlara ve (limanların ve gümrük kitre/geven zamkı ve sarı cehrî diğer önemli
(buharlı gemiler ve demiryolları)
olanaklarının iyileştirilmesi, karayolu ve XIX. yüzyıl başlarında kervanlar ile ihracat kalemleriydi. Afyon, deri, post ve
kullanılmaya başlanması liman şehirlerinden
demiryolu inşası gibi) altyapı yatırımlarına Ankara-İzmir arası 20, Ankara-Bursa arası 10, Kırşehir bölgesi halı-kilimleri ile Nallıhan’ın
başlamak üzere ülkenin iktisadi hayatında
olan ihtiyaç arttı. Ankara-İstanbul arası 12-13, Ankara-Sinop arası ipek böceği kozaları da ihraç ediliyordu.
önemli değişiklikleri ve yeni iktisadi
ise 10-12 gün sürüyordu. 3 Bu süreler dış Ankara’da bal, balmumu, şarap, meyve gibi
kurumları beraberinde getirdi. Yüzyıl içinde 1840-1880 döneminde (demiryolları iç
piyasada rağbet gören bazı ürünlerin ilgili ürünler ihracatı da mümkündü ancak pratikte
Osmanlı ticaret hacmi, Osmanlı coğrafyasının bölgelere ulaşmadan önce) buharlılar ile daha
pazarlara gönderilmesine engel olacak kadar (başta ulaşım olanakları olmak üzere) zorluklar
giderek küçülmesine rağmen, sürekli hızlı ve daha hacimli nakliyat sonucu,
uzundu. Yüzyıl içinde deniz ve kara ulaşımında vardı. Ankara elması ve armudu Avrupa’da çok
genişledi. 1830-1911 döneminde Osmanlı özellikle Avrupa ile ticaretin yoğunlaştığı
buhar gücünün kullanılması ile birlikte nakliye rağbet görmekle birlikte nadiren ihraç
ihracatı 6.8 kat, ithalatı 9,4 kat arttı. 1880 liman şehirleri önem kazandı. İstanbul, İzmir, hızlandı, piyasaların mal talepleri ve arzları edilebiliyor “çünkü katır sırtında 20 ya da 24 gün
fazlalaştı, ulaşım altyapısının iyileştirilmesi süren yolculuk o çok beğenilen güzel kokularını
* Bu metin, Tarihte Ankara Uluslararası Sempozyumu’nda (A.Ü. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, 25-26 9
Ekim 2011, Ankara) sunulmuş ve Tarihte Ankara Uluslararası Sempozyumu Bildiriler 1. Cilt (Ankara ihtiyacı belirdi. XIX. yüzyılda Ankara-İstanbul, ve tatlarını bozuyordu.” “Yerel olarak balmumu
Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü, Ankara 2012) içinde s.193-205’te Ankara-İnebolu, Ankara-Kayseri karayolları değerli olduğu için bunun da ihraç edilmesi
yayımlanmıştır.

64 65