Page 88 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

XV-XIX. The Changing Turkish Image From The Eyes Of Western Travelers Over The
Centuries, The Ottoman Empire, Istanbul and Hagia Sophia

Abstract

Istanbul has been one of the most important cities in the world since the oldest times of history. It
has been the cradle of many civilizations and has a special importance with the cultural and historical
heritage left over from these civilizations. It has also been frequented by Western travelers who played
a role in shaping diplomatic relations between the Ottoman Empire and other states. Hagia Sophia
(Ayasofya) is still the most famous building visited by Western travelers in İstanbul. Although most
of these visits are aimed at gathering information to be used in diplomatic relations, the travelers in
their works conveyed important information about the permanent residents of the city they admire,
the Turks. Pero Tafur, Polish Simeon, Ogier Ghislan Busbecq, Frederick Walpole, Arminius Vámbéry,
Mme de Gasparin, and Henry Fanshawe Tozer are some of the travelers involved in the study. In this
study, the travel book samples of the Western travelers who came to the Ottoman lands between the
years 1500-1950 about Istanbul, Hagia Sophia and Turks were discussed. Also in the study, the striking
statements made by travelers who visited these lands during the most painful years of the Ottoman
Empire and the general situation of the empire and Sultan II. Mahmoud and Sultan II. Abdulhamid
brief information about the times of was given.

Keywords: Ottoman Empire, II. Abdülhamid, Traveler, İstanbul, Hagia Sophia (Ayasofya).

Giriş

Seyahatnamelerde İstanbul hakkında oldukça fazla bilgi bulunmaktadır. Özellikle tarihin en erken
dönemlerinden bu yana Anadolu üzerinden Kudüs’e gitmek için Osmanlı İmparatorluğu’nu ziyaret
eden batılı seyyahların yol güzergâhları üzerinde bulunması, şehrin ziyaretçi sayısını ve değerini bir
o kadar arttırmıştır. 1500-1950’li yıllarda bu amaçla yola çıkan birçok batılı seyyah aldıkları notlar
ile şehrin tarihi hakkında önemli bilgiler aktarmıştır. Seyyahlar şehrin mimarisinin yanı sıra özellikle
Türklerin bu yüzyıllarda ki yaşam şekli hakkında önemli bilgiler aktarmıştır. Seyyahlar aslında İstan-
bul’a daha çok bilgi toplamak yani ajanlık için gelmiştir. Bununla birlikte bazıları seyahatleri sırasında
hem dini görevlerini yerine getirmiş hem de seyahatleri süresince gördüklerini bir rapor halinde hazır-
layarak ülkelerine döndüklerinde krallarına sunmuştur. Bunun karşılığında seyyahlara yüklü miktar-
larda meblağlar ödendiği bilinmektedir. Tıpkı Türk asıllı Tifon Karabeynikov gibi. Hakkında ticaretle
uğraştığından başka bilgiye sahip olmadığımız Karabeynikov 1582 yılında Rus çarı IV. İvan tarafın-
dan Sina Dağındaki “Azize Ekaterina” kilisesinin yakınlarına bir yapı inşaatına gönderilen heyetle
birlikte kutsal topraklara doğru seyahatine başlamıştır. Bu sürede gördüklerini raporlara dönüştürmüş
ve ülkesine dönünce bu notlarını paraya çevirmiştir.1 Pierre Gylli ve Pierre Belon gibi isimler ise bu
seyahatlere botanik ve zooloji alanında çalışmalar yapmak için çıkmıştır. Tournefort ve Ogier Ghislan
de Busbecq de Anadolu’ya kendi tabirleriyle “ot toplamaya gelen” seyyahlardır.2 Pero Tafur, G Mc-
lean, Tavernier, Polonyalı Simeon, C. Schefer, FCanaye, gibi gezginlerde farklı görevlerle 1400-1700
tarihler arasında İstanbul’u ziyaret eden seyyahlar arasındadır. Seyyahlar arasında İtalyan Giovanni
de Torzelo gibi bilgi toplamak için geldikleri bu topraklarda yıllarca (12 yıl) kalarak Osmanlı sultanla

88