Page 9 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

bir işçisinin; her iki yüz elli koyun veya keçi veya her elli sığır veya beygir veya deve sürüsü olanların
kendileriyle birer çobanlarının askerlik hizmetleri erteleniyordu.16

Bu arada Tarım Yükümlülüğü Kanununun Uygulama Şekline İlişkin Tüzüğü’nün 10’uncu mad-
desinin alanı genişletilerek, bütün tüccar ve servet sahipleri ticaret odalarında kayıtlı derecelerine veya
gelir vergisi miktarlarına veya tarım yükümlülüğü kurullarının takdirine göre üç sınıfa ayrılarak; bir-
inci sınıfa kırk, ikinci sınıfa yirmi, üçüncü sınıfa on dönüm ekim yaptırılacaktı. Özel şirketlerde ser-
mayelerine göre aynı şekilde ekim yükümlüsü sayılmaktaydı. Bu yükümlülüklerden toprağı olmayan-
lar, tarım Yükümlülüğü Kurullarının yardımıyla asker aileleriyle dul ve yetimlerin ihtiyaçlarından
fazla olan araziyi kiralayacaklardı.17 Öyle anlaşılıyorki, ülke ekonomisinin dar boğazda olduğu, insan
kaynağının azaldığı, tarımsal üretimin düştüğü bu dönemde, Anadolu’da ekonomininde çok büyük
ölçüde tarıma bağlı olmasından dolayı, alınan ekonomik önlemlerinde tarıma yönelik olması gerek-
liydi. Çalışan erkek işgücünün çoğunlukla cephelerde bulunuyor olmasından dolayı üretimde düşüş
sözkonusu idi.

Göle’nin Ekonomik Yapısı

Anadolu ekonomisinin tarıma dayalı olmasından ötürü, alınan ekonomik tedbirlerde tarıma dönük
olmak zorundaydı.18 Ayrıca bu sıkıntılı dönemde Kurtuluş Savaşının maddi kaynaklarının bir kısmı,
Mustafa Kemal Paşa’nın bu günlerde ordu ile yaptığı temaslar sonucu sağlanmıştır.19 Kolordu komu-
tanlığından telgraf ile sorulan, Ardahan Mutasarrıflığı vasıtasıyla Göle Kaymakamlığına gönderilen
27 Nisan 1922 tarihli belge bu bakımdan önemlidir. Göle Kaymakamı Hayri Efendi, Kolordu Ku-
mandanlığının kendisine yönelttiği soruları yanıtlarken, kazanın ekonomik yapısı hakkında da bilgi
vermektedir.20 Soru-cevap şeklindeki bu belgede yedi soru ve cevap bulunmaktadır.21

Muhtemelki Kolordu Kumandanlığından gönderilen sorular yeniden yazılmıştır. Çünkü yörenin
ekonomik yapısı ile ilgili bu soruların hemen altlarına cevapları da yazılmıştır. Örneğin; 1. sorunun
hemen altında, 1. sorunun cevabı verilmiştir. Diğer numaralandırmalarda da soru-cevap şeklinde de-
vam etmektedir.
Kazada bir sene içerisinde 200 dönümlük veya üzeri bir araziyi ekip, biçebilecek kişi bulunmamak-
tadır.22 250 koyun ve keçi besleyen;13 kişi, 50 sığır besleyen; 53 kişi, 50 adet beygir, deve, merkeb
besleyen yoktur.23 Kaza dâhilinde 5,000 lira ya da daha fazla sermayeli bir şirket bulunmamaktadır.24
Ayrıca, 1., 2., 3. sınıf olarak belirlenmiş bir özel şirket de mevcut değildir.25 Servet sahibi sayılabilecek
12 kişi bulunmaktadır. Muhtemeldir ki bunlar da 250 koyun ve keçi sahibi olanlardır.26 . Kaza’da
“Arpa”nın dışında başka bir ürün ekilmemektedir.27 1 dönüm araziye ekilen 12 kıyye28 tohum, 84
kıyye hasılat vermektedir.29 Ziraat makinası ile 7 dönümlük bir arazi ekip-biçilir ise, 588 kıyye hasılat
alınabilmektedir.30 Daha iptidai olan bir çift öküz ve sapan kazması ile ise, 3 dönümlük bir arazi ekilip
biçilebiliyor, sonuçta da 250 kıyye hasılat kaldırılabiliyordu.31

9