Page 100 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Biz bu araştırmamızda, Ordu ilinin eskiden Aybastı2 kazasına bağlı
Hoşkadem köyünde Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sürecini yaşayan bir
ailenin toprakla ilişkilerini tahlil etmeye çalışacağız. Nazarî tartışmaların
dışında, bir ailenin Tanzimat’tan bu yana toprakla ilişkiler açısından bizzat
yaşamış olduğu süreci, yaşanan tecrübeyi mercek altına yatıracağız. Bir ailenin
bizzat nesnel olarak tasarruf ettiği miri arazi parçalarının nasıl onun mülkü
haline dönüştüğü konusuna odaklanarak olayı tepeden değil
aşağıdan/tabandan, dışarıdan değil içeriden, elbette köy temelinde ve
diğerleriyle ilişkileri içinde anlamaya ve anlatmaya çalışacağız, bir küçük,
mikro tarih denemesi yapacağız3. Çünkü küçük gibi gözüken tarihi olayların
ayrıntılı tahlillerinden büyük sonuçlar çıkabilir, bütünü anlamak ve genel
terkiplere gitmek kolaylaşır.

Araştırmamızın asıl kaynaklarından birisi, söz konusu ailenin özel
arşivinde bulunan başta tuğralı mühürlü arz-ı mirî tapu senetleri ve yine tuğralı
mühürlü sene-i hakanîler olmak üzere araziler ile ilgili belgelerdir4. Aile
hakkında ilk bilgilere 1834 Nüfus sayımında rastlıyoruz. Özel arşivde ise
1839’dan bu yana aile ile ilgili muhtelif belgeler vardır. Bu belgeler Ordu ilinin
Kabataş ilçesinin Hoşkadem mahallesinde Aybastı eski müftülerinden Senai
Yediyıldız’ın evinde bulunmaktaydı. Tarafımızdan tasnif edilmiş,
numaralanmış ve klasörlere yerleştirilerek önemli bir arşiv oluşturulmuştur.
Senai Yediyıldız ve babası Mustafa Asım’ın Kütüphanesi de bu evde muhafaza
edilmektedir. Ordu ilinin iç kesimlerinde Canik dağları üzerindeki bir
kasabasının köyünde, Osmanlı’yı günümüze bağlayan tarihi süreç içinde
oluşturulan böyle bir kitaplık ve arşivin mevcudiyeti, bölgenin kültür tarihi
açısından önemlidir. Söz konusu ev, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından
korunması gereken kültür varlığı olarak tescil edilmiştir. Araştırmamızın ikinci
kaynağı, incelen ailenin elinde bulunan arazi parçaları, bunların bulundukları
Hoşkadem ve Eceli köylerinin coğrafi ve beşerî konumlarıdır. Nihayet üçüncü
kaynağımız ise Hoşkadem’de doğup büyüyen bu satırların yazarının
1950’lerden bu yana yapmış olduğu gözlemlerdir. Çünkü araba yolu olmadığı
için 1960’lara kadar, zaman zaman gökyüzünde giden uçaklardan başka,

konularla alakalıdır. Arazi Kanununun ilgası konusu hakkındaki tartışmalar için bkz.
s. 326-338.

2 Aybastı Osmanlılar zamanında 1455’lerde Habsamana/Gölköy nahiyesine
bağlı Fidaverende adında bir bölük, 1642’lerden itibaren kaza olmuştur. Bazı
dönemlerde nahiye statüsüne indirildiyse de 1959’da tekrar kaza yapılmıştır.
Bahaeddin Yediyıldız, Ordu Kazası Sosyal Tarihi, Kültür ve Turizm Bakanlığı
Yayını, Ankara 1985, 38-39; Tahsin Sezen, Osmanlı Yer Adları, Devlet Arşivleri
Genel Müdürlüğü, Ankara 2017, s. 66.

3 Mikro tarih için bkz. Christian Meier, “Makro ve mikro tarih ilişkisi üzerine
notlar”, çev. Doğan Gün, Memleket Siyaset Yönetim, c. 7, S.18, 2012/18, s. 100-125.

4 Bu tapu belgelerinin kökeni ve 18 ve 19. Yüzyıllarda tipleri ve diplomatik
özellikleri konusunda bkz. Anton Mınkov, “Ottoman Tapu Tıtle Deeds In The
Eıghteenth And Nıneteenth Centurıes: Orıgın, Typology And Dıplomatıcs”, Islamic
Law and Society 7, 1 (2000).

99