Page 74 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 74
tarih çevresi
mişlerdi. Kendilerini İngiltere ve Rusya De- geliyor ki,, bunun “hakikat-i hal” ‘ini şemsed-
vletleri’nin kucağına tamamen atmışlardı. din Bey şöyle anlatıyor; “Hükümet işlerine
Böylece sekiz-on seneden beri oluşturulmaya müdahale eden ve nüfuz kurmaya çalışan
çalışılan ve neticede yavaş yavaş alınmaya meclis ve taraftarlarını, şah daima bertaraf
başlayan iyi ilişkiler ve hasıl olan faydalar etmek için çalışıp, uğraşmıştır ama yeni şahın
kaybedildi. Rus ve İngiliz Devletleri İran’da bu gayretleri her defasında daha büyük bir
neşr ve ilan ettikleri anlaşmalar gereğince; ziyana neden olmuştur. Eskiden olduğu gibi
İran’ın kuzey tarafı Rusya’nın, güney tarafı gücünü kullanabilmeyi ve eski durumunu iade
ise, İngiltere’nin nüfuzu altında bulunmasına edebilecek olan harici kuvvetlere baş vurmaya
karar verilmişti. Her iki devlet de nüfuzları al- da tereddüt de bulunmakta idi. Bu esnada
tında bulunan bölgelerin işgaline hazır idiler. gazete sahibi de olan önceki şahın “heyet-i
Fransa Devleti ise, adı geçen devletlerin her muhafaza riyasetinde” bulunmuş iken şah
biriyle beraberce bulunduğundun İran tarafından haksız yere azledilmiş olan Emir
hakkında belli başlı bir politika takip etmey- Bahadır Cengi, yeni şah tarafından da kendi
erek, Rusya ve İngiltere’ye yardımcı olmakta muhafazasına tayin eder. Bahadır Cenk,
idi. Avusturya ve özellikle de Almanya ise, itibarını iade eden şah için bir şeyler yapmak
Rusya ve İngiltere’nin tek başına İran’ı ben- da istemektedir. şahın nüfuz ve haysiyetini
imsemelerine pek rıza göstermemektedirler. iade etmek amacıyla kendisi gibi gazete sahibi
Öncelikle İran’ın mali idaresini, sonra siyasi olanlardan rical ve ulema ile işbirliği yapar.
durumunu bir teftiş ve müşterek bir idareye Galip gelirler ise, yabancı orduları davet
oturtulmasını tercih etmekteydiler. Diğer de- etmek düşüncesi ve niyetiyle meclis ve
vletler ise, İran’da meydana gelen İnkılaba, taraftarlarına hücum etmeye karar verilir.
menfaatlerinin az olması münasebetiyle hoşla- Bunun üzerine Bahadır Cenk, şahın
narak bakmaktadırlar. Rusya ve İngiltere muhafazası için 2.000 kişi kadar asker kuvveti
arasında menfaatler bakımından ve amaçlarını oluşturup, tahtı muhafazaya ayırır. Ayrıca
İran’da kurup, geliştirmek için güç birliğine Tahran’da bulunan yüz kadar süvari piyade
hazır ve mecbur bulunmaktadırlar. Fakat diğer Kazak Alayını mühimmatı ile beraber To-
devletlerden hiç biri İran için ciddi fedakarlık phane meydanında tutar. O gece meclisin on-
etmek azminde de değildir.” Büyükelçiye ayıyla başvekalete gelmiş ve Kanun-ı Esasiyi
göre, İran kendi gücüyle de hayatını kurtar- müdafaya gayret göstermiş olan Nasir-ül
maya pek muktedir görülmemektedir. Bu ne- Mülktutuklanıp katledilme ile tehdit edilmiştir.
denle de İran devletinin siyasi hayatının Fakat İngiltere sefaretinin acilen müdahelesi
tehlikeli bir durum aldığını düşünmektedir. üzerine tahliye edilmiş ve Nasir-ül Mülk ertesi
gün İran’ı terk ederek Avrupa’ya kaçmıştır.”
İran üzerindeki bu devletlerarası reka- Görüldüğü gibi günden güne şah ile Meclis
bet, İran’ın iç durumu gibi nedenlerden de taraftarları birbirlerini alt etmek için teşebbüs-
dolayı, Tahran Sefarethanesi’nin konumu bu leri fazlalaşıyordu. Bu arada da Meclis
dönemde çok nazik ve müşküldür. Son derece taraftarlığında bulunan bazı vüzera tutuklanıp,
kritik olaylar içinde bir hadise meydana
72
