Page 72 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 72
tarih çevresi
nızca ulema Kum’a gitmiştir. Ulema Kum vermiştir. Muzafereddin şah sonunda 5 Ağus-
yolundan şaha bir mektup göndererek istek- tos 1906’da Meşrutiyeti ilan ederek, Meclisin
lerini kabul etmesini istediler. Aksi takdirde kurulmasına, Anayasanın yazılması için emir
başlayacak olayların önünün alınamayacağını vermiştir. şahın bu fermanı İngiliz Sefaretinin
söylediler. Böylece İhtilalin ikinci kısmı bahçesinde bekleyen halka okunduktan sonra,
başlamıştı. sefarete sığınanlar dışarı çıkmışlardır. Kum
şehrine gidenlerde böylece geri dönmüşler,
Ulema Kum’a gittiği zaman bütün esnaf meşrutiyetin ilanını zaferle kutlamışlardır.
dükkanlarını kapatarak, onlarla beraber yola Fakat Tahran’daki karışık durum hala devam
çıktı. Sadrazam Ayn-iddevle durumun ve- etmektedir. Her kafadan bir ses çıkmakta, halk
hameti içerisinde, çarşıların derhal açılması bu yaptıklarının başarı kazanmasından cesare-
için emir verdi. Eğer dükkanlar açılmaz ise, tle, her gün bir talepte bulunmaktadırlar.
sahiplerinin hapse atılıp,mallarına el konula- Meclis ve taraftarları eğer istekleri kabul
cağı bildirildi. Aynı durum Tahran’da da edilmez ise, Tahran’da ve diğer taşra şe-
yaşandı. Ancak Tahran’daki tüccarlar bu hirlerinde karışıklıklar çıkaracakları
haberi aldıktan sonra, Tahran’daki İngiltere konusunda gözdağı vermektedirler. Gerçekten
Sefaretine iltica ettiler. Kısa bir süre içinde de bu muğlak durumda hem Tahran, hem de
12.000 kişi bu sefarethane ve onun önündeki diğer bir çok taşra şehrinde düzen kalmamıştır.
boş araziye sığındılar. İstekleri Ayn-idde- şemseddin Bey, bu dönemde İran’ın kar-
vle’nin azli, Anayasanın ilan edilmesi ve makarışık bir durumda olduğunu belirterek
Kum’a giden ulemanın geri dönmesi idi. Bu şöyle diyor: “ Yeni oluşturulmaya başlayan
gelişmelerle ilgili olarak şemseddin Bey ise, Meclis çok kötü bir durumdaydı. Eşraf da
olayları şöyle aktarıyor:”Sadrazam Ayn-idde- Meclis taraftarlarının yanında yer almıştı. Ben
vle’nin hatası yüzünden heyecana gelen ulema de Osmanlı Devleti’nin o zaman Tahran’daki
kum şehrinde toplanmıştır. tahran ahalisinden Büyükelçi sıfatıyla bulunan bir kişi olarak,
bir grup insanda İngiltere Sefaretine iltica ed- şahın nezdinde teşebbüste bulundum. Eşrafın
erek, Meclis teşkili talebinde bulunmuşlardır. da ihtilalciler tarafında yer almasından dolayı
Bunun üzerine fazla gücü olmayan ve belki de onlara ceza verecek olan şaha etki ederek bun-
Avrupa’ya olan seyahatlerinden mütessir bu- dan onu vazgeçirdim. Hatta İran Meclisine
lunan Muzafereddin şah, ulema ve avamın konu ile ilgili olarak yazmış olduğum bir mek-
talebini kabul ederek meclisin teşkilini emret- tup da “Habl-ı Metin” gazetesinde yayınlan-
miştir.” şah çaresiz kalarak Ayn-idedevle’yi mıştır. Tahran’da bulunduğum bu esnada İran
de azletmek zorunda kalmıştır. İhtilalcilerin is- şahı bütün kuvvetleri tedarik ederek halktan
teği üzerine aydınlardın Mirza Nasırullah Han- tepki topluyor ve bu karmakarışık durumun
ı Müşiriddevle’yi de sadarete getirmiştir. devamına sebebiyet veriyordu” diyerek şahın
olaylar karşısında soğukkanlı olmadığını,
Ulemanın baskıları ve halkın da diren- panik içerisinde hareket ettiğini ifade etmek-
mesi neticesinde Muzafereddin şah, daha fazla tedir.
dayanamayarak Kanun-ı Esasinin ilanına izin
70
