Page 90 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

tur. Bunların önemli bir kısmı üniversite dışı amatör çalışmaların ürünü olarak bir tercüme ve derleme
çalışmasının sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Buna karşın seyahatnameler üzerindeki yüksek
lisans ve doktora düzeyinde akademik çalışmaların çoğalması ile beraber ülkemizde seyahatnamel-
erin değerinin anlaşılması konusunda olumlu bir gelişme olarak kabul edilebilir. Fakat Osmanlı tar-
ihinin yabancı kaynakları arasında çok önemli bir yer eden bu eserlerin daha sistematik bir şekilde
ele alınması gereklidir. Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi, Batı için seyahatin ifade ettiği anlam seya-
hatname literatürü hakkında sistematik bir disiplinin ortaya çıkmasına vesile olmuştur. Bu bakımdan
bizde de en azından Osmanlı ülkesiyle ilgili seyahatnamelerden oluşan ayrı kütüphane veya koleksi-
yonlar oluşturulması, bu kaynaklar üzerindeki çalışmaların daha bilimsel yöntemler ile ele alınması
gereklidir. Seyahatname temalı çalışmaları teşvik etme adına çalıştay, sempozyum ve kongreler tertip
edilmeli ve ilerleyen dönemlerde de seyahatnameler üzerindeki araştırmaları yönlendirecek merkezler
oluşturulmalıdır.

Konumuz açısından seyahatnameler, mahalli tarih araştırmalarında önemli bir boşluğu doldur-
maları itibarı ile önemli kaynaklardır. Lakin araştırmacıların bu kaynakları nasıl kullanacağına dair
bazı noktaların ortaya konulması gerekmektedir. Yukarıda saydığımız hususların dışında metodolojik
olarak seyahatnameler her zaman tek başına yeterli kaynaklar olmayabilirler. Bu da büyük oranda
araştırma alanı ile ilgili seyahatname literatürünün niceliğine bağlıdır. Önemli yollar üzerinde olan
şehirler, limanlar gibi merkezler için elbette bu kaynaklar daha zengindir ve müstakil olarak seya-
hatnameler üzerinden bunlar hakkında çalışmalar ortaya konulabilir. Ancak bu zenginlik her yer için
geçerli olmadığı için çoğu kez seyahatnameler diğer kaynakların yanında birer yardımcı kaynak olmak
durumundadır. Pek çok yabacı dilde yazılan seyahatnamelerin belirli bir alan veya şehir için yapılan
derlemeleri veya seyahatnamelerin çevirileri en az diğer çalışmalar kadar kıymetlidir. Ancak bu çe-
virilerde mutlaka yazarı, mesleki özelliklerini, görevini ve dönemin şartlarının genişçe açıklandığı
nitelikli giriş kısımlarının olması okuyucu ve araştırmacı için yol gösterici olacaktır.

90