Page 21 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

II. Tek Parti İktidarından Muhalefete: Kurulu’nun kurulması gibi temel unsurları
CHP’de Yenilenme ve Toplumcu Kimliğin içeriyordu. Bu yapısı itibarıyla çok önemli
Öne Çıkması… kazanımları sağlıyordu. Bir seçim sisteminden
beklenecek iki önemli şey olduğu söylenebilir:
Türk Devrimi’nin öncelikle ülkeyi
Birincisi, seçim güvenliği ve seçimlerin dürüst
kurtarma girişimi, sonrasında da bir
bir şekilde yapılmasıdır –ki 1950 seçim Kanunu
modernleşme projesi niteliği taşıdığı dikkate
bunu sağlıyordu-. İkincisi ise, temsilde adalettir.
alındığında, bu hareketin doğal sonucunun
1950 Seçim Kanunu bunu tam olarak
demokrasi olması gerektiği açıktır. Nitekim,
sağlamıyordu.
1924–1925 yıllarında Terakkiperver Cumhuriyet
Fırkası denemesi, 1930’da Serbest Cumhuriyet CHP’nin bunun farkına varması ancak
Fırkası denemesi, müstakil milletvekilliği 1950 seçimlerinden sonra oldu. Oyların yüzde
(1931–1939) ve Müstakil Grup (1939–1946) 52’sini alan DP, milletvekilliklerinin yüzde
arayışları demokrasinin yerleştirilmesi 84’ünü alırken, oyların yüzde 39’unu alan CHP
girişimleri olarak değerlendirilmelidir. Türk milletvekilliklerinin sadece yüzde 14’ünü
Devrimi’nin tamamlanması 1950 seçimlerinin alabilmiştir. CHP, seçim kanununun
dürüst ve güvenilir bir şekilde gerçekleşmesi ve adaletsizliğine uğramıştır. Alınan oylar
bunun neticesinde 27 yıllık tek parti iktidarının açısından bakıldığında arada büyük bir fark
sorunsuz ve demokratik yollardan sona ermesi yoktur. Hatta 27 yıllık iktidarın vermiş olduğu
ile önemli ölçüde gerçekleşmiştir. Bir tek parti yıpranmışlık ve İkinci Dünya Savaşı’nın
yönetiminin kendi isteği ile çok partili rejime getirdiği sıkıntılara rağmen bu denli yüksek oy
yönelmesi ve iktidarı muhalefete devri, o alabilmek büyük bir başarı sayılabilir. Nitekim,
döneme kadar ve sonrasında görülmüş bir CHP, seçimlerde yenilmiştir ancak, ortada
uygulama değildir. İsmet İnönü’nün ve dönemin büyük bir hezimet yoktur. Asıl hezimet,
CHP yöneticilerinin bu çabaları ile Cumhuriyet parlamentoda temsil bakımından ortaya
rejimi demokrasi ile tamamlanmıştır. Söz çıkacaktır. Alınan oylarla çıkarılan
konusu çaba, o yıllarda tüm dünyada hayranlık milletvekillerinin arasındaki dengesizlik ise,
ve saygı uyandırmıştır. Nitekim, Ülkeyi işgalden 1950’li yıllar boyunca yaşanan sorunların temel
kurtaran, tam bağımsızlığı sağlayan ve nedenlerinden birini oluşturacaktır. Çoğunluk
Cumhuriyeti kuran CHP, demokrasiyi de sisteminden nispi temsil sistemine geçiş ancak
kurmuştur. 1961 seçimleriyle mümkün olabilecektir.

1950 Seçimleri…. 1950 Sonrası Dönemde CHP’nin
Gençleşmesi ve Kitleselleşmesi…
1950 seçimlerine ilişkin yasal düzenleme
16 Şubat 1950 tarihinde kabul edilen Seçim 1950 yenilgisi ve iktidardan düşme, CHP
Kanunu ile yapılmıştır. Bu kanun gizli oy, açık açısından önemli bir dönüm noktası niteliği
sayım, yargı güvencesi ve Yüksek Seçim taşımaktadır. Bu dönemde Partinin

19