Page 182 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

izleniminde olduğunu rapor etmişti.75 İnönü bir devleti savaşa girmeye nasıl
şunu iyice anlamıştır ki; Atatürk'ün geleneksel zorlayabilirdi?77 İngiltere yalnız kalmıştı.78
dış siyasetinden sapma pahasına
Müttefiklerden bir biri ardına gelen
gerçekleştirmiş olduğu, Türk-İngiliz-Fransız
yenilgi haberleri, Türkiye'deki etkin çevrelerde
İttifak'ından Türkiye, hem ekonomik zayıf tarafla kader birliği edilmiş olduğu
bakımdan, hem siyasal bakımdan büyük kanısını ön plana çıkarmıştı.79 Bu arada,
zararlar görmektedir. Hele Almanya'nın son Büyükelçi Von Papen'in Cumhurbaşkanı
başarıları, bu başarılar karşısında, Batı İnönü ile olan görüşmeleri sıklaşmıştı. Bunun
Demokrasilerinin acizliği, her şeyden sonucunda, 12 Haziran'da iki ülke karşılıklı
önemlisi, eski dost Sovyetler Birliği'nin birer nota vererek 42 milyon mark tutarında
Almanya ile anlaşmış olması, bu ittifaktan bir ticaret yapılması kararlaştırılmıştı. Ama iki

ötürü, Sovyetler Birliği'nin düşmanca bir ülke için de önemli iki madde "krom" ve
tutum içine girmiş olması, İnönü'yü hep "savaş malzemesi" şimdilik bunun dışında
rahatsız eden sorunlar olmuştur. Türk Dışişleri tutulmuştu.80 Türkiye, iki ülke arasında mal
kısır bir döngü içine girmiştir. Ve ne pahasına alışverişinin gerçekleşmesinden iki gün sonra
olursa olsun bu kısır döngü içinden çıkmak 14 Haziran 1940'da müttefikler üzerinde soğuk
gerekmektedir. Bu aşamadan sonra İnönü, duş etkisi yapan savaşa katılmama kararını
bunun Almanya'nın eteğini tutarak mümkün resmen açıkladı.81 Türkiye'nin "savaş dışı"
olacağını düşünmektedir. kalma kararını vermesi, Almanya'nın SSCB'ye

saldırmadan önce bu ülkeyi güneyden kuşatma
C. Tüm Müttefik Baskılarına Karşın
isteklerinin doğmasına yol açtı.82 Bu nedenle
TürkiyeAlmanya'yı Gözden Çıkaramıyor
Almanya, Türkiye'nin İngiltere ile olan
Alman Orduları'nın Mayıs 1940'da ittifakını kağıt üzerinde ölü bir antlaşma
Fransa'ya saldırması ve İtalya'nın Fransa'ya durumuna getirecek bir biçimde sıkı bir
savaş ilan etmesi, Türk-İngiliz-Fransız işbirliğine yönelmişti. Bunu daha da

İttifakı'na göre Türkiye'nin savaşa katılma kolaylaştırmak için, Türkiye'nin en duyarlı
zorunluluğunu gündeme getirmişti. Bu olduğu bir konuyu "Rus tehdidini" ön plana
ittifakın 1. maddesine göre savaş şimdi çıkarmıştı.83 Türk-İngiliz-Fransız İttifakı'ndan
Akdeniz'e yayılmış olduğuna göre, beri zaten bozuk olan Türk-Sovyet ilişkilerini
Türkiye'nin yapması gereken savaşa daha da bozmak için çeşitli tertiplere
girmekti.76 13 Haziran'da İngiliz ve Fransız yönelmişti84 Almanya'nın Türkiye üzerindeki
Büyükelçileri Dışişleri Bakanı Saraçoğlu'nu etkinliği günden güne artmaktaydı.85
ziyaret ederek, Türkiye'nin savaşa girmesini Almanya'nın tartışılmaz bir üstünlüğünün
istediler. Oysa Fransa tam anlamıyla çökmüş, sürmüş olduğu bir sırada Türkiye'nin "savaş
22 Haziran'da Almanya ile ateşkes dışı" olduğunu ilan etmesi, bu ülkenin hareket
imzalamıştı. Savaştan çekilen bir devlet, başka alanını daha da genişletmiş bulunmaktaydı.

180