Page 181 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

B. İngiltere'nin Güçsüzlüğü Avrupa'daki savaşın gelişimi doğrultusunda
veAlmanya'nın Üstünlüğü Türkiye'nin tutumunu öğrenmek isteyen Von
Karşısındaİnönü'nün İlk Manevrası Papen, sık sık Türk Dışişleri'nin kapısında
görünmektedir. Tüm amacı, Türk-İngiliz-
Olayların hızlı ve Türkiye'nin istemediği
Fransız İttifakı'nı Almanya'ya karşı bir tehdit
bir biçimde gelişmesine karşın, Türk-Alman
unsuru olmaktan çıkarmak, en azından söz
ilişkileri arasında gerginliğin hızla artması,
konusu antlaşmanın kapsamını daraltmaktı.72
İnönü'yü endişelendirmiş, Türkiye'yi tavır
değişikliğine yöneltmiştir. Dışişleri Bakanı 1940 Nisanı'nda Almanya Norveç'e
Saraçoğlu, 16 Kasım'da Alman Büyükelçisi saldırdı. Danimarka ve Norveç'in işgal
Papen ile yapmış olduğu görüşmede Batılıların edilmesinden sonra, 10 Mayıs 1940'da
Türkiye'ye baskı yaptıklarından dert yanmış, Hollanda ve Belçika'ya yöneldi. Belçika'nın
Türk-Alman ekonomik ilişkilerinin saldırıya uğraması ile Fransız-Alman Savaşı

düzeltilmesini istediklerini söylemiştir. da başlamış oluyordu.73
Saraçoğlu, ayrıca savaşın ulaşmış olduğu bu Başbakan Dr. Refik Saydam 2
aşamada, güçlü bir Almanya'nın varlığının, Haziran'da Ankara Radyosu'nda yapmış
Türkiye bir saldırıya uğrarsa geçerli olacağını olduğu konuşmasında açıkça Türkiye'nin
da vurgulamıştır.70 "savaş dışı" olduğunu ve böyle kalmak
istediğini belirtiyordu.74
Türkiye, elinde bir koz olarak tutmuş
olduğu krom madeninin, Almanya'nın savaş Papen 3 Haziran'da İnönü ile yapmış
sanayisi için ne denli önemli olduğunun olduğu bir saat süren görüşmesinde, Fransa ve
farkındadır. Almanya'nın ister istemez kendisi Kuzey Avrupa savaşı ile ilgili durum hakkında
ile yeni ve önemli bir ticaret anlaşması aydınlatıcı bilgi vermiş, İtalya'nın
yapacağını çok iyi bilmektedir. Ancak, Akdeniz'deki çıkarlarının Türkiye için bir
İngiltere de bunun farkındadır. Bu nedenle tehlike yaratmayacağını anlatmıştır. Ayrıca

Türkiye'nin Almanya'ya krom vermemesi için Türkiye eğer savaşın hemen bitmesini
baskılarını sürdürmektedir. Bu baskıların istiyorsa, Avrupa'nın "Yeni Nizam"ı temelinde
etkisiyle, Türkiye'nin Almanya'ya krom Almanya'ya karşı olan siyasetinde köklü bir
vermekten çekinmesi, yeni bir ticaret değişikliğe gitmesinin gerekli olduğunu da
anlaşmasını imzalamasını ve ekonomik belirtmiştir.
ilişkilerinin Eski duruma dönmesini İnönü de Almanya ile dostluk
engellemektedir. Krom madenine gereksinimi siyasetinden yana olduklarını, Alman
nedeniyle Alman Dışişleri, Türkiye'yi baskı başarılarının sonunda bir barış umudu
altında tutmanın yanlış olacağını, bu durumun doğurduğunu söylemiştir. Bu konuşmadan
bu ülkeyi İngiltere'ye daha çok yaklaştırıp, sonra, Papen, üstlerine, İtalya savaşa
bağlayacağını düşünmektedir.71 Batı girdiğinde, Türkiye'nin "savaş dışı" kalacağı

179