Page 178 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

verilebileceğinin bildirilmesi, İnönü'nün çekingen davranmaktadır.43 Böylece, Türkiye
"Demokrasi Cephesi"ne yönelmesinin37 ilk ve İngiltere arasında 15 Nisan'da başlayan
adımlarını oluştururken38 Almanya en iyi görüşmeler, SSCB olmaksızın, 12 Mayıs
devlet adamlarından Franz Von Papen'i 1939'da Türkiye'yi "Demokrasi Cephesi" ne
büyükelçi olarak Türkiye'ye göndermiştir.39 bağlayan deklarasyonun yayınlanmasıyla
Von Papen Türk-İngiliz yakınlaşmasını sonuçlanmıştır. Bu tarihe kadar Fransa ve
önlemek için Almanya'nın en kısa zamanda Türkiye arasındaki ilişkilere gölge düşüren
Türkiye'ye etkin garantiler vereceğini, Türk Hatay sorunu etrafındaki görüşmeler henüz
Dışişleri Bakanı Saraçoğlu'na bildirmektedir. sonuçlanmadığından,44 Fransa ile aynı
Almanya'nın Türkiye'nin tarafsızlığından doğrultudaki bir deklarasyon ancak 23 Haziran
başka bir şey istemediğini, tek isteklerinin 1939'da yayınlanabilmiştir.45
Türkiye ile ekonomik ilişkilerini sürdürmek
Sovyetler Birliği Türk-İngiliz
olduğunda ısrar eder ama hiçbir sonuç
deklarasyonunu görünürde iyi karşılamıştır.46
alamaz.40
Ancak 15 Haziran 1939'dan sonra Sovyet-
Türk-İngiliz görüşmelerine kuşku ile Alman ilişkileri hızla gelişir47 ve 23 Ağustos
bakan bir ülke daha vardır: Yugoslavya... Bu 1939 günü Alman-Rus Saldırmazlık
ülke, daha deklarasyon yayınlanmazdan önce Antlaşması'nın imzalanması48 ile sonuçlanır.
Türkiye'nin İngiltere'ye yaklaşmasına sert Büyük bir şaşkınlık içinde olsa da, Türkiye
tepki göstermiştir. Yugoslavya'nın bu sert hala SSCB ile bir yardımlaşma antlaşması

tepkisi Romanya'yı da etkiler. İngiltere imzalayabileceği umudu içindedir. Karşılıklı
Hükümeti bu gelişmelerden ciddi bir biçimde yardımlaşma anlaşması görüşmeleri için Türk
kaygılanmıştır. Bu tepkilerin Türkiye'yi Dışişleri Bakanı Saraçoğlu 24 Eylül 1939
etkileyebileceğinden korkmaktadır.41 İlginçtir günü Moskova'ya hareket eder. 26 Eylül'de
ki, kendisinin mimarı olduğu ve en duyarlı başlayan görüşmeler, Türkiye için tam bir düş
olması gereken Balkan bölgesinde Türkiye, bu kırıklığına dönüşür ve 16 Ekim'de hiçbir sonuç
tepkilere kulaklarını tıkamış, tüm çaba ve alınamadan son bulur. SSCB Montreux
dikkatini, Sovyetler Birliği'nin kendisi ile Boğazlar Sözleşmesi'ne aykırı olarak
gireceğine inandığı bu Batı işbirliğine garantiler istemektedir. Ayrıca, Türkiye'nin
yöneltmiştir.42 Fakat Türkiye beklenmedik bir İngiltere ve Fransa'ya vermiş olduğu
durumla karşılaşmıştır. İngiliz Hükümeti, daha güvencelerin geleceğin Sovyet çıkarlarına
29 Nisan'da İngiliz-Sovyet Antlaşması'nın aykırı olduğunu savunmaktadır.49 SSCB ile
imzalanmasının şüpheli bir duruma düştüğünü hiçbir anlaşma sağlanamaması üzerine
bildirmiştir. Gerçekten Alman ve Sovyet Saraçoğlu Ankara'ya geri dönmüştür. Bu
Hükümetleri arasında yakınlaşma ve ilişkiler koşullar altında, Türkiye'nin önünde artık tek
hızla geliştiği için, Sovyetler Birliği, İngiltere bir seçenek kalmıştır:50 Türk-İngiliz-Fransız
ve Fransa ile olan deklarasyon görüşmelerinde Üçlü İttifakı. Antlaşma,51 19 Ekim 1939'da

176