Page 15 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Milli hakimiyetin halk tarafından ve halk dereceli sistemin demokratikleştirilmesi esası
için icrasına rehberlik etmek, benimsenmiştir. İkinci Dünya Savaşı
Türkiye’yi asri bir devlet halinde koşullarında hazırlanan 1943 tarihli program ise,
bu konuda daha geri bir nitelik taşımakta olup,
yükseltmek,
iki dereceli seçim sistemine devam edileceğini
Türkiye’de bütün kuvvetlerin üstünde
belirtilmektedir.
kanunun velayetini hakim kılmak için çalışacağı
belirtilmektedir. 1935 programı, 1931 tarihli programa
göre daha ayrıntılıdır. Partinin ideolojisi
1931, 1935, 1939 ve 1943 tarihli CHP
Kemalizm olarak tanımlanmıştır. Uluslar arası
programlarının girişinde vatan, millet ve devlet
amaçları olan, kökü yurt dışında olan ve sınıf
gibi başlıkların olması ilk bakışta şaşırtıcı
esasına dayalı cemiyetlerin kurulamayacağının
gelebilir. Bununla birlikte, söz konusu dönemde
belirtilmesi dikkat çekicidir. Ayrıca işçi ve
ulus ve devlet inşasının halen sürmekte oluşu
esnafın parti tarafından örgütleneceği
gerçeği dikkate alındığında bu dönemdeki
belirtilmektedir ki, bunun ilk örneği İzmir’de
söylem ve uygulamaların bu amaçlara dönük
verilmiştir. Bu tarihlerde, Recep Peker’in
program (yani yapılacak işler) dahilinde olduğu
görülecektir. Nitekim M. Kemal 9 Mayıs 1935 otoriter-totaliter bir parti program ve tüzüğü
tarihinde, CHP Dördüncü Büyük Kurultay’ında hazırladığı, bunun Atatürk tarafından
yaptığı konuşmada Türk Devrimi’ni şöyle reddedildiği çeşitli kaynaklarda belirtilmektedir.
tanımlamaktadır: “Uçurumun kenarında yıkık Ancak, bu program ve tüzük taslağı ortada
bir ülke… Türlü düşmanlarla kanlı yoktur.
boğuşmalar… Ondan sonra, içerde ve dışarıda 1943 Programının beşinci bölümü “Cihan
saygı ile tanınan yeni vatan, yeni toplum, yeni harbi içinde idare” ve altıncı bölümü “Cihan
devlet ve bunları başarmak için arasız
harbinden sonraki ihtimaller”, Partinin dönemin
devrimler… İşte Türk genel devriminin kısa bir
koşullarına uyum sağladığının ve Programını
diyemi…”1931 programında “kadınlara
buna göre revize ettiğinin önemli bir
milletvekili seçilme hakkı verilmesi” gibi
göstergesidir. Nitekim tek parti dönemi boyunca
dönemin tüm çağdaş uluslarının da ilerisinde
dört yılda bir toplanan CHP Kurultaylarının en
çağdaş bir hakkın tanınacağı belirtilmektedir.
önemli işlerinden biri Parti Programı üzerine
Nitekim Bir sonraki 1935 Programından önce bu
yapılan çalışmalardır. “Altı Ok”un aşamalı bir
hedef gerçekleştirilmiştir.
şekilde kabul edilmesi gibi, Kemalizm de tek
1931 Programında, bir dereceli seçim parti dönemi boyunca –özellikle de Atatürk
sistemi toplumun (ileride) belli bir olgunluğa döneminde- gelişip bir ideoloji niteliği
ulaşmasından sonra uygulanabilecek nihai bir kazanarak, belirli bir çerçeveye oturtulmuştur.
hedef olarak algılanmaktadır. 1935 tarihli
programda ise, ileride bir dereceli seçim
sistemine geçilmesinden vazgeçilerek, iki

13